Castel del Monte – średniowieczna twierdza tajemnic, symboli i pytań, na które wciąż brak odpowiedzi

Castel del Monte widać z daleka. Z bardzo daleka…

Za oknami samochodu rozciąga się typowy wiejski krajobraz południowych Włoch: winogrona, oliwki, pomarańcze, cytryny. Krajobraz typowy, ale w nietypowym dla Włoch ukształtowaniu terenu. Jak okiem sięgnąć jest płasko. Wszędzie płasko … chciałoby się powiedzieć: nuda.
Mój wzrok wędruje leniwie liną płaskiego horyzontu w poszukiwaniu czegoś ciekawszego (do widoku winogron, cytryn i całej reszty zdążyłem się już przyzwyczaić, traktując je już niemal jak swoje naturalne środowisko). Nieco sennym spojrzeniem ogarniam więc powoli okolicę. Drobne zakrzywienie horyzontu w formie pojedynczego, łagodnego wzniesienia odbieram jako atrakcję, na tle nieznośnie płaskiej ziemi. Tak, tutaj można by dojść do wniosku, że Ziemia naprawdę jest płaska …
Z monotonnej, rozległej równiny, łagodnie wyrasta jedyne w tej okolicy wzniesienie. Jest zalesione. O! Coś nowego! Zalesione … Wzrok biegnie dalej, ale mózg jest lekko odrętwiały (głownie długą jazdą po płaskim na wprost). Nagle pojawia się sygnał. Krótki, ale ostry impuls, który wyrywa mnie z odrętwienia: Co tam stoi? Blok? Wieżowiec … nieee, za niski. Ktoś na szczycie wzgórza postawił halę magazynową?!
Oprzytomniałem wreszcie. Dotarło do mnie. To Castel del Monte!
Ten absolutnie wyjątkowy zamek, wyjątkowy okaz na liście UNESCO, o którym od lat marzyłem, żeby zobaczyć go na żywo. Nie rozpoznałem go. Zaskoczył mnie swoim wyglądem z daleka.
Zaczęło się dziwnie, ale ..

Tutaj wszystko jest dziwne albo wyjątkowe

Od chwili gdy złapałem kontakt wzrokowy z Castel del Monte, przez kolejnych 20 km zamek cały czas przykuwał mój wzrok. Przez głowę przetaczały się różne myśli. Różne fragmenty pozyskanych kiedyś informacji (gdy kilka lat temu pierwszy raz gdzieś zobaczyłem jego zdjęcie). Pojawiały się i przypominały mi z czym będziemy mieli do czynienia. Splot rzeczy niezwykłych, niecodziennych, wyjątkowych i dziwnych … nawet ten jego wygląd z daleka, który przerwał mój letarg za kierownicą. Był dziwny, ale paradoksalnie tak dobrze pasujący do tej mieszaniny osobliwości.

Zamek bez przeznaczenia

Już sam fakt, że do dzisiaj nie udało się wyjaśnić po co Castel del Monte został wybudowany jest ciekawy. Tak! Do dzisiaj nie wiadomo jakie jest przeznaczenie tego zamku! Teorii jest mnóstwo. Jego potencjalne przeznaczenie analizowane było już przez kilka pokoleń historyków i zawsze coś nie pasuje.
Najprostsze wyjaśnienie (że jest to obiekt militarny) nie broni się choćby dla tego, że wokół zamku nie ma i nigdy nie było żadnych murów obronnych, żadnej fosy, ani innych umocnień.
Nikt o zdrowych zmysłach w XIII wieku (a wtedy powstał zamek – w 1250 roku) nie wybudowałby twierdzy bez umocnień! A już na pewno na taki pomysł nie wpadłby cesarz Fryderyk II Hohenstauf, powszechnie uznawany za jeden z najbardziej światłych i wykształconych umysłów epoki.

Cesarz potężny i wyjątkowy

Żeby lepiej poczuć klimat Castel del Monte warto odrobinę lepiej poznać samego Fryderyka II Hohenstaufa. Jego życie to wyjątkowo barwna historia, począwszy od samych narodzin. Konstancja Sycylijska urodziła go bowiem w wieku 40 lat. Oczywiście w XIII wieku nikt nie uwierzyłby w to, że 40 letnia kobieta może szczęśliwie urodzić dziecko. Narodziny Fryderyka odbyły się więc publicznie. Na rynku w małej miejscowości Jesi, niedaleko Ankony został ustawiony specjalny namiot, tak by zgromadzeni mogli swobodnie obserwować narodziny. W ten sposób na własne oczy mogli się przekonać, że cesarz i cesarzowa mają krew z krwi syna i prawowitego potomka.

Nauka była tym, co dla Fryderyka II Hohenstaufa było najważniejsze. Władał kilkoma językami, szczególnie poświęcał się astronomii i astrologii, utrzymywał aktywne kontakty z naukowcami z różnych dziedzin. Przez około 30 lat tworzył traktat o szkolnictwie, mając ogromny wpływ na rozwój średniowiecznej nauki. Szczególnie szeroko znany jest jego eksperyment deprywacyjny, z którego jak sądził dowie się jaki jest naturalny, pierwotny język używany przez człowieka.
Eksperyment polegał na wychowaniu grupy dzieci od wieku niemowlęcego w całkowitej izolacji od mowy ludzkiej. Opiekunowie dzieci nie mogli w ich obecności używać głosu ani mowy. Zgodnie z założeniami cesarza dzieci mały samoistnie zacząć komunikować się językiem, który byłby dla nich naturalny, pierwotny. Fryderyk zakładał, że będzie to język rodziców dzieci lub jeden z powszechnych wtedy, jak: hebrajski, grecki, łaciński, arabski …
Dzieci nie przeżyły eksperymentu, ale nie znamy przyczyny ich śmierci.

Ciekawostka:
Dzisiaj wiadomo, że poprawne posługiwanie się aparatem mowy kształtuje się u człowieka we wczesnym dzieciństwie. Pozbawienie człowieka bodźców stymulujących rozwój mowy uniemożliwi mu poprawne posługiwanie nim. Za krytyczną uznaje się obecnie granicę wieku 12 lat (niektóre źródła podają nawet 7 lat). Jeżeli w tym czasie aparat mowy nie zostanie odpowiednio ukształtowany, to człowiek nigdy już nie będzie mówił prawidłowo.

Symbolika Castel del Monte

To co rzuca się w oczy, gdy widzi się zamek po raz pierwszy, to kształt i jego regularność. Castel del Monte został zbudowany na planie ośmiokąta foremnego (oktagonu). Na wszystkich ośmiu rogach głównej bryły zamku znajdują się wieże, których kształt również oparty jest o oktagon. Na każdym z dwóch pięter znajduje się osiem symetrycznych pomieszczeń. Wewnętrzny dziedziniec ma również ośmiokątny, regularny kształt. Widać więc wyraźnie, że cyfra 8 i kształt ośmiokąta to elementy przewodnie tej budowli.

W symbolice religijnej cyfra 8 symbolizuje połączenie między Bogiem a Człowiekiem. Jednocześnie 8 można traktować również jako symbol nieskończoności.
Z kolei oktagon w symbolice interpretowany jest jako kształt pośredni między kwadratem i kołem. Integruje je w jeden kształt pośredni. Kształt zamku łączy więc kwadrat (symbol ziemi) i okrąg (symbol nieba) w jedność, pośrednicząc miedzy niebem a ziemią.
Biorąc pod uwagę fakt, że zamek powstał w XIII wieku, w okresie największej pobożności, trudno uznać tak wyraźną symbolikę za przypadkową.

Oczywiście z czasem zależności konstrukcyjnych, w których znaleźć można cyfrę 8 znaleziono więcej i doszukiwano się ich pasjami. Stojąc wewnątrz zamku trudno oprzeć się pokusie poszukiwania kolejnej, nieodkrytej jeszcze przez nikogo ósemki. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności, ósemki można się dopatrzyć nawet w dacie śmierci Fryderyka II, który zmarł w 1250 roku 🙂 1 + 2 + 5 + 0 = 8

Kontrola dostępu w XIII wieku?

Można się zdziwić, ale budynek wewnątrz został zaprojektowany tak, aby zapewnić kontrolę dostępu dla odpowiednich osób.
Zamek posiada dwa wejścia: główne od frontu budynku, oraz dyskretne od tylu budynku. Z wejścia głównego mogli korzystać tylko istotni goście zamku, natomiast z wejścia tylnego korzystała służba. Pomieszczenia w zamku podzielone są na prywatne (wyłącznie do dyspozycji gościa) i wspólne (np. na posiłki, bankiety, bale). Układ drzwi i korytarzy wewnątrz zamku uwzględnia podział pomieszczeń i został zaprojektowany w taki sposób, że drogi poruszania się służby nie przecinają się z tymi, którymi poruszali się goście. Również dostęp służby do pomieszczeń wspólnych odbywa się bezkolizyjnie, a żadna z dróg służby nie przechodzi przez dziedziniec.
Dla ciekawskich zamieszczam poniżej kopię rysunków, które znalazłem na stronie Włoskiego Instytutu Zamków (Istituto Italiano dei Castelli). Obrazują one sposób funkcjonowania systemu dostępu. Linia przerywana to drogi poruszania się gości, a linia kropkowana to drogi poruszania się służby.

Do czegoś jednak służył

W praktyce zamek był wykorzystywany przez dwór cesarza głownie w charakterze domku myśliwskiego podczas polowań. Szesnaście lat po śmierci cesarza zamek został zamieniony w więzienie, w którym przez 30 lat (!!!) więziono trzech wnuków cesarza: Enrico, Federico i Azzolino (byli to synowie Manfreda, nieślubnego syna Fryderyka II).
W czasie zarazy w 1665 roku, zamek pełnił rolę schronu dla bogatych rodzin z pobliskiej Andrii, chroniąc je skutecznie przed chorobą. Potem został opuszczony i przez 200 lat popadał w ruinę.
W 1876 roku opiekę nad zamkiem przejęło państwo.

Symbol harmonii i doskonałości

Trudno oprzeć się wrażeniu, że Fryderyk II (miłośnik nauki i światły umysł, a jednocześnie wybitny władca dużego imperium) chciał stworzyć coś symbolicznego. Coś co łączy w sobie rzeczy, które ukształtowały jego życie. Coś co zawierałoby w sobie to, co dla niego ważne. Ten budynek tak wiele mówi o nim samym. W jego żyłach płynęła krew, w której można się doszukać bliskich przodków normańskich, germańskich i burgundzkich. Ta mieszanka krwi wyraźnie widoczna jest w szczegółach architektonicznych okien, drwi, sklepień, itp.
Świadectwo pobożności, połączenia Człowieka z Bogiem, Ziemi z Niebem, fascynacja nauką …. cały budynek aż krzyczy symbolami.
Mam nieodparte przeczucie, że Castel del Monte to nie zamek, ale pomnik. Pamiątka, którą stworzył po sobie samym. Tak czuję i rozumiem go ja.
Pozostaje tylko pytanie, dlaczego Fryderyk II nigdy nie odwiedził Castel del Monte i nigdy nie zobaczył go na własne oczy, mimo że zamek został ukończony 10 lat przed jego śmiercią?
Czy tak doskonały budynek nadal nie spełniał jego oczekiwań?
Tego nie dowiemy się nigdy. Średniowieczna twierdza tajemnic, symboli i pytań zachowa odpowiedzi dla siebie, na zawsze.

Zwiedzanie Castel del Monte

Nie da się podjechać pod sam zamek. Droga dojazdowa jest zamknięta dla ruchu turystycznego. Nie można też parkować na poboczu drogi dojazdowej. Nie próbujcie tego, bo mandat jest gwarantowany. W pobliżu zamku został wyznaczony ogromny parking turystyczny i na nim należy się zatrzymać.
Z parkingu do zamku trzeba przejść około 1000 m chodnikiem lub drogą asfaltową.
Pod zamkiem znajduje się mały parking, ale jest on przeznaczony głownie dla gości funkcjonującej tuż obok zamku restauracji.
Wstęp do zamku jest płatny. Bilet normalny kosztuje 7 EUR, a ulgowy 2 EUR.
Obywatele Unii Europejskiej do 17 roku życia mają wstęp wolny, a pomiędzy 18 a 25 rokiem życia mogą nabyć bilet ulgowy.

Przydatne współrzędne GPS

Parking turystyczny w pobliżu zamku, GPS:
41°04’36.3″N 16°16’29.1″E
41.076747, 16.274736 – kliknij i wyznacz trasę

Ważne dla mnie!

Wystaw artykułowi dobrą ocenę (5 gwiazdek mile widziane 😀 )!
To nic nie kosztuje, a dla mnie jest bardzo ważne! Blog żyje z odwiedzin i dzięki temu ma szansę się rozwijać. ZRÓB TO proszę i ... z góry dziękuję!

Jeżeli lubisz moje przewodniki z pewnością przyda ci się stworzony przez mnie katalog przewodników - [klik]. Znajdziesz w nim gotowe pomysły na kolejne wyjazdy, opisy innych kierunków turystycznych oraz alfabetyczny spis przewodników podzielony na państwa, miasta, wyspy i regiony geograficzne.

Zamieszczam również link do profilu na Facebook-u - [klik]. Wejdź i naciśnij "Obserwuj", wtedy nie przegapisz nowych, inspirujących wpisów.

No chyba, że wolisz Instagram. Nie jestem demonem mediów społecznościowych, ale zawsze możesz liczyć na coś miłego dla oka na moim instagramowym profilu - [klik]. Profil chętnie przyjmie każdego obserwatora, który nakarmi go swoim polubieniem.

Czytam WSZYSTKIE komentarze (i to wiele razy). Pod każdym z nich mógłbym napisać, że strasznie dziękuję, bo jesteście naprawdę fantastyczni. Często wracam do komentarzy, ponieważ dodają mi motywacji i energii. Dla mnie jest to nieoceniona skarbnica dobrych emocji!
Dziękuję Wam za to tutaj (nie chce zaśmiecać komentarzy powtarzającymi się podziękowaniami). Wiedz, że zostawiając tu dobre słowo robisz dla mnie naprawdę dobrą robotę!

Tworzone przeze mnie treści udostępniam bezpłatnie z zachowaniem praw autorskich, a blog utrzymuje się z reklam i współpracy afiliacyjnej. W treści artykułów będą więc wyświetlane automatyczne reklamy, a niektóre linki są linkami afiliacyjnymi. Nie ma to żadnego wpływu na końcową cenę usługi lub produktu, ale za wyświetlenie reklam lub skorzystanie z niektórych linków mogę otrzymać prowizję. Polecam jedynie usługi i produkty, które uważam za dobre i pomocne. Od początku istnienia bloga nie opublikowałem żadnego artykułu sponsorowanego.

Niektórzy z czytelników, którym zawarte tu informacje bardzo pomogły, pytają mnie czasem jak można wesprzeć blog? Nie prowadzę zbiórek ani programów wsparcia (typu: patronite, zrzutka czy "kup kawę"). Najlepszym sposobem jest korzystanie z linków. Ciebie to nic nie kosztuje, a wsparcie dla bloga generuje się samo.

Pozdrawiam