Islandia – wynajem samochodu bez karty kredytowej i depozytu? Reykjavik Lotnisko Keflavik

Szczerze o cenach

Na początek bolesna prawda. Wynajem samochodu na Islandii nie będzie tani. Tutaj nic nie jest tanie. Islandia to jeden z najdroższych krajów. Według statystyk za 2020 rok, Islandia była czwartym, najdroższym krajem na świecie. Na Islandii wszystko jest mniej więcej 2 razy droższe niż w USA, 2,5 raza droższe niż w Niemczech i ponad 3 razy droższe niż w Polsce.
Nie obiecam ci więc, że odkryję przed tobą tajemniczy sposób na znalezienie dostępnej na każdą kieszeń, taniej wypożyczalni samochodów na Islandii. Zaryzykuję twierdzenie, że jeżeli jest ktoś, kto ci to obieca, to nie mówi całej prawdy albo zwyczajnie kłamie.
Mogę ci za to obiecać, że po zapoznaniu się z tym tekstem na pewno, bez problemu wyszukasz najlepszą dla siebie i najbardziej atrakcyjną w danej chwili cenę. Zapewne będzie ona najlepszą z możliwych, dostępnych cen. A to już naprawdę sporo!

Rzeczywiste ceny wypożyczenia samochodów na Islandii

Jeszcze w 2017 roku średnie ceny wynajmu samochodów na Islandii wyglądały jak w zestawieniu poniżej.
Zestawienie dotyczy łącznego kosztu wynajmu samochodu z napędem 4×4 na okres 7 dni. Powstało na podstawie rzeczywistych cen transakcyjnych uzyskanych z 30 wypożyczalni samochodów na Islandii (źródło: northbound.is).

Koszt wynajmu samochodu 4×4, na 7 dni na Islandii:
– styczeń – 59 000 ISK ( 390 EUR )
– luty – 60 000 ISK ( 400 EUR )
– marzec – 61 500 ISK ( 410 EUR )
– kwiecień – 63 500 ISK ( 422 EUR )
– maj – 66 500 ISK ( 442 EUR )
– czerwiec – 74 500 ISK ( 494 EUR )
– lipiec – 95 500 ISK ( 635 EUR )
– sierpień – 107 000 ISK ( 710 EUR )
– wrzesień – 73 500 ISK ( 490 EUR )
– październik – 53 000 ISK ( 352 EUR )
– listopad – 53 000 ISK ( 352 EUR )
– grudzień – 54 500 ISK ( 362 EUR ).

Tak było w 2017 roku. Potem nadeszła zmiana. Islandia gwałtownie zyskała na popularności i zainteresowanie wynajmem samochodów potężnie wzrosło, a wraz z nim ceny.
Potem nadeszła jeszcze jedna zmiana, którą określić można jednym słowem: pandemia. Ruch turystyczny zamarł, a ceny … wzrosły jeszcze bardziej. Dziwne, prawda?
Pandemiczny wzrost cen wynajmu samochodów dotknął nie tylko Islandii, ale całej Europy. Ceny np. we Włoszech wzrosły tak mocno, że zmuszony byłem odwołać jeden z moich wyjazdów. Samochód, za wynajem którego w 2019 roku płaciłem 110 EUR za 7 dni (o czym pisałem tutaj), w 2021 w tej samej wypożyczalni kosztowałby mnie 780 EUR. Ponad 7 razy drożej !!! Koszmar! Ktoś oszalał?
O skandalicznie wysokich cenach wynajmu samochodów w 2021 roku na Islandii donosiły islandzkie media (np. iceland monitor).

Ceny podane w artykule są tak absurdalnie wysokie, że nawet nie chcę ich tu przytaczać. Zresztą, nie ma sensu, bo to już historia! Zobaczmy jak sprawa wygląda teraz.

Zdecydowałem się gruntownie przebadać temat przy okazji pisania tego poradnika. Zapoznałem się z ofertami kilkudziesięciu wypożyczalni, wybierając kilka rozsądnych i atrakcyjnych cenowo ofert. Poszukiwałem ofert według identycznych kryteriów jak dla zestawienia cenowego zamieszczonego powyżej, czyli samochód z napędem 4×4, na okres 7 dni.
Skupiłem się na najbliższym miesiącu, czyli wrześniu (piszę te słowa 4 września).
Okazuje się, że gdybym chciał wynająć samochód we wrześniu 2021, to kosztowałoby mnie to około 91 500 ISK (we wrześniu 2017 kosztował 73 500 ISK). Od 2017 roku ceny wzrosły więc realnie o 25%. Widać, że wzrost cen na Islandii nie jest jednak tak ogromny, jakby się mogło na podstawie doniesień prasowych wydawać.

Mały samochód kompaktowy typu Hyundai i10 byłby tańszy od wersji z napędem 4×4 o około 40%.

Biorąc pod uwagę otrzymane relacje cen, można oszacować jakich realnych kosztów wynajmu można się spodziewać teraz.
Gotowe wyliczenia znajdziesz w tabeli poniżej. Zamieszczona tabela stanowi dobry punkt wyjścia do oceny atrakcyjności ofert podczas poszukiwania oferty odpowiedniej dla ciebie.

	2017	2021	2021
	auto 4×4	auto 4×4	auto compact
styczeń	390 EUR	488 EUR	293 EUR
luty	400 EUR	500 EUR	300 EUR
marzec	410 EUR	513 EUR	308 EUR
kwiecień	422 EUR	528 EUR	317 EUR
maj	442 EUR	553 EUR	332 EUR
czerwiec	494 EUR	618 EUR	371 EUR
lipiec	635 EUR	794 EUR	476 EUR
sierpień	710 EUR	888 EUR	533 EUR
wrzesień	490 EUR	613 EUR	368 EUR
październik	352 EUR	440 EUR	264 EUR
listopad	352 EUR	440 EUR	264 EUR
grudzień	362 EUR	453 EUR	272 EUR

Oferta rażąco niższa niż ta z powyższych wyliczeń powinna zwiększyć twoją czujność. Zapewne gdzieś ukryty jest jeszcze dodatkowy koszt, o którym dowiesz się gdy będziesz chciał na miejscu odebrać kluczyki. Koniecznie przebadaj taką ofertę na wylot trzy razy, zanim zdecydujesz się z niej skorzystać. Lepiej nie psuć sobie wyjazdu niemiłymi niespodziankami, gdy przy odbiorze auta okaże się, że musisz jeszcze sporo dopłacić.

Ofertę trochę wyższą od podanej w tabeli należy traktować jako odpowiednią. Do obliczeń przyjąłem ceny z atrakcyjnych ofert, więc stanowią one raczej dolny próg cenowy. Naturalne jest więc, że spora część ofert będzie trochę droższa. Zresztą pod koniec tego wpisu przeanalizujemy kilka ofert, więc łatwo będzie sprawdzić czy wyliczenia pokrywają się z realnymi cenami.

Oferta rażąco wyższa powinna skłonić cię do dalszych poszukiwań. Zapewne jeżeli poświęcisz na poszukiwanie trochę więcej czasu, to znajdziesz coś atrakcyjniejszego. No chyba, że szukasz w ostatniej chwili i wszystko jest już zajęte. Wtedy może się okazać, że nie masz już wyboru. Może się też okazać, że ceny ponownie oszalały i zaliczyły kolejny wzrost. Takiej sytuacji nie mogę wykluczyć.

Gdzie szukać samochodów na wynajem?

Dla niecierpliwych, którzy już chcieliby zacząć szukać ofert dla siebie, podam od razu linki do trzech najbardziej sensownych miejsc, których oferta jest najlepsza oraz jednej wybranej wypożyczalni, gdzie w zasadzie niczego nie trzeba analizować, bo w dobrej cenie dają auta wyłącznie w pełni ubezpieczone i nie zakładają żadnego depozytu 🙂

Jeżeli jednak nie masz jeszcze doświadczenia w wynajmie samochodów to nie radzę zaczynać od poszukiwania ofert. Zdecydowanie radzę przeczytać ten artykuł do końca (choć nie będzie ani krótki, ani łatwy). Wynajem samochodu to jedna z najbardziej najeżonych pułapkami czynności rezerwacyjnych, jakie ma do załatwienia każdy podróżnik. Brak podstawowej wiedzy na temat stosowanych przez wypożyczalnie samochodów praktyk, w zasadzie zawsze skutkuje tym, że auto ostatecznie kosztuje zdecydowanie więcej niż było na ofercie. O tym fakcie dowiadujesz się zwykle tuż przed wyjazdem lub nawet po przylocie na miejsce, przy okienku, w którym masz do odebrania kluczyki. Wtedy stajesz przed dylematem: dopłacić i zapomnieć o sprawie, czy zostać z problemem i walizkami na lotnisku, szukając gorączkowo innej oferty.
Zwykle pierwsze rozwiązanie i tak wychodzi taniej, bo łapanie auta w ostatniej chwili dla wypożyczalni oznacza, że jesteś pod ścianą i można żądać wyższej ceny.

No dobrze, ostrzeżenia mamy już za sobą, więc czas na linki do ofert. Z mojego doświadczenia i analizy dziesiątków sposobów wynajmu aut wynika, że można ograniczyć się do trzech miejsc w których będziemy szukać i wynik porównać z wybraną przeze mnie wypożyczalnią. Przeszukanie dwóch pierwszych porównywarek uważam za obowiązkowe.
Na początek konkretna wypożyczalnia, czyli wersja dla tych, którym nie chce się szukać i oczekują konkretnego, ale dobrego polecenia.

Lava Car Rental – [klik]

Bardzo wysoko oceniana przez użytkowników wypożyczalnia Lava Car Rental w zasadzie proponuje tylko jeden model wypożyczenia auta: z pełnym ubezpieczeniem (SCDW), ubezpieczeniem od kradzieży (TP), ubezpieczeniem od żwiru (GP) oraz resztą podstawowych ubezpieczeń (TPL, CDW – szczegółowy opis wszystkich ubezpieczeń znajdziesz w dalszej części wpisu). Przy odbiorze samochodu wypożyczalnia nie zakłada żadnego depozytu. Sprawdza jedynie czy jesteś posiadaczem ważnej karty kredytowej i to wszystko (twój limit na karcie nie ma znaczenia). To wszystko. Można jechać w drogę!
W ramach wypożyczenia Lava zapewnia bezpłatny transfer z lotniska i na lotniku. Na wynajem dłuższy niż 5 dni wypożyczalnia udziela rabatów od 5% do 20%.
Oferta wypożyczalni Lava Car Rental znajduje się też w polecanej przez mnie poniżej porównywarce Northbound, więc jest do doskonały pretekst do porównania cen.

Najlepsze porównywarki cen wypożyczalni samochdów

Pierwsza baza zawiera firmy lokalne, funkcjonujące w zasadzie tylko na Islandii. Druga częściowo pokrywa się z pierwszą, ale zawiera również szeroką bazę firm działających szerzej, często globalnie i mających swoje oddziały Islandii. To tworzy doskonały materiał porównawczy cen lokalnych, względem cen oferowanych przez największych graczy na tym rynku.
Trzecią bazę warto sprawdzić, żeby upewnić się co do wyboru najlepszej oferty. Znajdują się z niej głównie oferty największych wypożyczalni, które mają swoje biura na całym świecie.

Northbound – [klik]

Northbound to porównywarka cen wynajmu samochodów, która skupia w sobie oferty kilkudziesięciu lokalnych wypożyczalni, działających w zasadzie tylko na terenie Islandii.
Islandia jest mocno wyizolowanym geograficznie krajem. Sprzyja to powstawaniu lokalnych biznesów, co szczególnie widać właśnie na rynku wynajmu aut. Nie wszystkie globalne firmy decydują się na prowadzenie swojego oddziału na Islandii i tę lukę doskonale wypełniają lokalne firmy. Jest ich tak dużo, że nie będziesz w stanie znaleźć wszystkich, nie mówiąc już o zapoznaniu się z ich ofertą. Northbound doskonale uprasza sprawę skupiając wszystkie te oferty w jednym miejscu, w bardzo funkcjonalnej porównywarce.

Discover Cars – [klik]

W bazie Discover Cars znajdziesz kilka firm lokalnych (często tych samych co w Northbound), a do tego ogromną bazę firm globalnych, które mają swoje biura również na Islandii. Doskonałe narzędzie, dzięki któremu natychmiast porównasz ceny lokalne z cenami największych rynkowych graczy. Tutaj czasem (jeżeli będziesz mieć odrobinę szczęścia) natkniesz się na tymczasowe promocje cenowe, które pozwolą ci zaoszczędzić naprawdę sporo pieniędzy. Discover Cars to obowiązkowa do przeszukania baza.

Rentalcars – [klik]

Porównywarka Rentalcars to największa na świecie baza oferty wynajmu samochodów. Od lat numer 1 na świecie, co niekoniecznie oznacza, że tak też jest na Islandii. Ze względu na to, że Rentalcars skupia się głównie na największych i najbardziej rozległych sieciach wynajmu samochodów, to często brakuje tu ofert małych, lokalnych firm. Zawsze jednak warto sprawdzić, czy jakiś gigant, nie postanowił akurat zrobić promocji. W trzeciej kolejności sprawdź więc Rentalcars.

Inne wyszukiwarki i porównywarki

W internecie znajdziecie jeszcze wiele innych wyszukiwarek i porównywarek cen samochodów. Obserwuję je od wielu lat (bo od wielu lat na swoich wyjazdach, w różnych miejscach wypożyczam samochody). Przeszukiwanie większości z nich nie wprowadza nowej jakości do wyników, wyszukiwania, a często daje identyczny wynik, jak strony zaproponowane powyżej. Dlaczego? Bo są to jedynie kopie tych największych i najlepszych wyszukiwarek. Najwięksi rynkowi gracze w sposób elektroniczny udostępniają swoje bazy innym stronom (za pomocą tzw. klucza API) i powstają kolejne strony, które tak naprawdę przeszukują tą samą bazę. Siłą rzeczy nie otrzymasz z nich żadnych lepszych i ciekawszych ofert. Dostaniesz dokładnie ten sam wynik.
Szukanie na klonach tych samych stron nie ma więc sensu. Mała strona, która jest tylko pośrednikiem w przesyłaniu danych nie zapewni ci takiego wsparcia (w przypadku ewentualnych kłopotów), jak główny gracz na rynku. Duże porównywarki często mają dostępny przez 7 dni w tygodniu i 24 godziny na dobę numer kontaktowy. Pod tym numerem w razie problemu zawsze jest ktoś, kto być może będzie w stanie ci pomóc, podpowiedzieć, doradzić w nietypowej sytuacji.
Z powyższych powodów przeszukanie trzech zaproponowanych przeze mnie stron, powinno dać ci pełny obraz sytuacji.

Jakie auto wynająć?

Paradoksalnie rynek wynajmu aut na Islandii proponuje więcej rozwiązań, niż np. rynek europejski na głównym kontynencie. Przyczyną są ceny na Islandii. Wypożyczalnie na Islandii wpadły na kilka fajnych pomysłów, które pozwalają radykalnie zredukować koszty wakacji i podróżowania po wyspie. W propozycjach wypożyczalni na Islandii znajdziesz więc specjalnie przerobione auta, jakich nie spotkasz na innych obszarach europy!
Zanim jednak przejdę do prezentacji tych pomysłów, najpierw jeszcze jedna, bardzo ważna rzecz.

Literka F

Pierwszym kryterium wyboru samochodu na Islandii musi być rodzaj dróg po jakich będziesz się przemieszczać. Nie wszystkie drogi na Islandii są bowiem pokryte asfaltem. Powiem więcej! Najprawdopodobniej gdyby policzyć jaki jest udział dróg asfaltowych na Islandii, to okazałoby się, że są one w mniejszości. Większość to drogi gruntowe!
W praktyce nie jest jednak tak źle, ponieważ od niedawna, główna droga biegnąca dookoła wyspy, czyli droga numer 1, jest w całości asfaltowa. Jest to o tyle ważne, że większość najbardziej znanych i popularnych atrakcji wyspy mieści się w pobliżu tej drogi. O ile nie masz w planach eksplorować mniej znanych obszarów Islandii, to w zasadzie cały czas będziesz poruszać się bardzo dobrą drogą asfaltową, zbaczając tylko na krótkie zjazdy w bok, do konkretnych atrakcji. Niektóre z tych zjazdów mogą być gruntowe, ale najczęściej (ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa turystom) są utrzymane w dobrym stanie i równe.

Dla wszystkich, którzy planują zwiedzać Islandię samochodem przygotowałem szczegółowy plan wyprawy dookoła Islandii – [klik], zawierający mapy, czasy przejazdu, uwzględniający jakość dróg, dostępność noclegów oraz współrzędne GPS parkingów przy atrakcjach.

Drogi, które wymagają samochodów terenowych, często z napędem na cztery koła mają przed oznaczeniem cyfrowym literę F. Jeżeli więc będąc na Islandii zauważysz na początku oznaczenia drogi literkę F np. F26, a nie poruszasz się samochodem terenowym 4×4, to raczej nie jedź tą drogą, możesz utknąć na niej na zawsze.
Wszystkie wypożyczalnie na Islandii mają podział na samochody, którymi możesz poruszać się tylko normalnymi drogami (bez literki F) oraz te, które nadają się do jazdy drogami z literką F.
To bardzo ważna różnica. Jeżeli bowiem wjedziesz autem na drogę typu F, a samochód nie jest przeznaczony do jazdy po takiej drodze, to tracisz ubezpieczenie. Za ewentualne usterki samochodu zapłacisz wtedy w 100% z własnej kieszeni (a tanio nie będzie). Ostrzegam i uczulam! Niech wakacyjny luz i fantazja nie prowadzą cię tą drogą.
Jeżeli zamierzasz poruszać się drogami terenowymi, to szukaj oferty samochodu, przy której jest wyraźnie zaznaczone, że można nim jeździć drogami typu F, tak jak widać to na zaznaczonym fragmencie poniższego obrazka

Nowe możliwości

Jak wspomniałem już wcześniej, oferta wypożyczalni samochodów na Islandii jest bardziej różnorodna od tej, do której jesteśmy przyzwyczajeni w kontynentalnej części Europy. Jest to pochodna wysokich cen, z jakimi turyści muszą się zmierzyć, decydując się na zwiedzanie wyspy.
Aby zmniejszyć koszty zwiedzania wypożyczalnie wyszły z pewnym pomysłem, który bardzo dobrze się przyjął. Pomysł polega na tym, że wypożyczalnie kupują niewielkie, uniwersalne samochody osobowo-transportowe. Cześć osobową pozostawiają bez zmiany, a część transportową przerabiają na bagażowo-mieszkalną. Montują w części transportowej specjalne łóżka, komory na bagaże i inne wyposażenie, niezbędne do krótkiego, wakacyjnego zamieszkania w takim samochodzie. Są też oferty z zamontowanym na dachu dwu osobowym namiotem, który normalnie w czasie jazdy schowany jest w pojemniku dachowym. Na noc rozkłada się go jednym ruchem, otwierając dachowy pojemnik.

Wypożyczenie tak przerobionego samochodu wychodzi trochę drożej, ale jeżeli wziąć pod uwagę, że odpadają koszty wynajmu hoteli, to koszty całej wyprawy radykalnie spadają.
Osób korzystających z tej opcji jest na Islandii jest bardzo dużo i takie samochody spotkać można na każdym kroku. Małe, średnie oraz całkiem duże przerobione busy i samochody transportowe spotykaliśmy dosłownie wszędzie. Rzucają się w oczy szczególnie dobrze na terenach trochę oddalonych od cywilizacji.

Na terenie całej Islandii dostępne są kempingi, na których można skorzystać z węzła sanitarnego.
Dla ułatwienia podaję linki do dwóch map obrazujących położenie kempingów na terenie Islandii:
– Islandia: mapa kempingów sezonowych, otwartych tylko latem – [klik]
– Islandia: mapa kempingów całorocznych – [klik]

Mapy są interaktywne i po kliknięciu na ikonę kempingu na mapie, otrzymasz więcej danych na temat danej lokalizacji: zdjęcie obiektu, pełną nazwę, adres, telefon kontaktowy i adres strony internetowej obiektu (o ile istnieje). W przypadku kempingów całorocznych warto wcześniej sprawdzić czy coś się nie zmieniło. Wiem na pewno, że niektóre z nich w czasie pandemii zawęziły czas swojego funkcjonowania.

Wracając do kwestii samochodów, to dla lepszego zobrazowania jak wygląda tak przerobiony samochód, zamieszczam zrzuty ekranu z jednej z ofert (w tym przypadku firmy GO Campers), dostępnej w porównywarce Northbound
Oferta dotyczy samochodu Dacia Dokker, przerobionego na mini-kamper. W wyszukiwarce oferta wygląda jak poniżej, ale warto kliknąć na przycisk “more images”.

Po kliknięciu na “more images” otworzy się galeria zdjęć prezentująca wnętrze przerobionego samochodu (jak poniżej). Widać na nich, że na wyposażeniu samochodu są również naczynia, kuchenka benzynowa, itd.

Warto wejść na Northbound, poszukać ofert (sekcja Campers) i zobaczyć zdjęcia w galerii.
Jeśli chcesz zobaczyć Islandię wydając zdecydowanie mniej pieniędzy (kosztem mniejszego komfortu), to ten pomysł może ci pomóc.

Zanim wypożyczysz auto – wiedza absolutnie niezbędna

Zanim zanurzysz się w otchłani ofert wypożyczalni samochodów, musisz wiedzieć kilka rzeczy. Po pierwsze dla własnego bezpieczeństwa, a po drugie dla bezpieczeństwa twojego portfela.
Rzeczą oczywistą jest, że wypożyczając samochód dostajesz w swoje ręce rzecz dość drogą, a jednocześnie mocno narażoną na zniszczenie lub usterkę. Nie musi to być nawet z twojej winy. Po prostu przypadek, jak np. kamień który w każdej chwili może wyskoczyć spod kół innego samochodu i uderzyć w twoje auto, zarysować lakier lub rozbić szybę. Albo na parkingu, parkujący obok samochód może zahaczyć o twój przy wyjeździe i zostawić grubą rysę. Może cię nawet przy tym nie być. Możesz nawet o tym nie wiedzieć. Przykłady można mnożyć.
Wypożyczalnia, która oddaje w twoje ręce swój samochód musi się więc jakoś zabezpieczyć. Umowy wypożyczenia to zwykle długie, wielostronicowe dokumenty, zredagowane prawniczym językiem, najczęściej w języku obcym. Przy wypożyczeniu masz może minutę na zapoznanie się z nią i podpisanie dokumentu. Oczywiście ktoś powie, że można próbować zapoznać się z wzorem umowy wcześniej, przed wypożyczeniem. Tak, można. Nie znam jednak nikogo, kto byłby w stanie przeczytać wcześniej wzory umów z kilkudziesięciu wypożyczalni, by ostatecznie wybrać jedną. Nawet szkoda próbować.

Nie ma żadnego cudownego sposobu żeby pozbyć się odpowiedzialności za powierzone ci przez wypożyczalnię mienie (choć za odpowiednią opłatą, można tą odpowiedzialność zrzucić na firmę ubezpieczeniową, ale o tym będzie trochę dalej). Są jednak sposoby i schematy postępowania pozwalające na ograniczenie zagrożeń i maksymalnie bezpieczny wynajem auta, bez konieczności wnikania w treść umów. Minimalną, potrzebną dawkę wiedzy postaram się przekazać poniżej. Zapoznanie się z nią uważam za konieczne. Opiszę cały proces tak krótko i konkretnie jak to tylko możliwe.

Jak zabezpiecza się wypożyczalnia?

Wypożyczalnia, oddając w twoje ręce samochód, w zasadzie musi zadbać o jedną rzecz: żeby zapewnić sobie finansowanie na naprawę lub zakup nowego auta w razie, gdyby samochód został uszkodzony lub skradziony. Oczywiście potencjalnym finansującym jesteś ty! To jest jasne. Ty bierzesz auto, ty za nie odpowiadasz.
Co robi więc wypożyczalnia? Podczas wynajmu samochodu prosi cię o kartę kredytową z odpowiednio wysokim limitem, który w razie problemów będzie dla nich źródłem pieniędzy potrzebnych do sfinansowania naprawy. Na karcie zostaje założony odpowiedniej wysokości depozyt, po czym podpisujesz umowę, dostajesz kluczyki i w drogę.
Depozyt, to pierwszy bardzo ważny szczegół, na który koniecznie należy zwrócić uwagę przy przeglądaniu ofert.

Co to jest depozyt na karcie kredytowej?

Depozyt to kwota, którą wypożyczalnia blokuje na karcie kredytowej. Ta kwota nie znika z twojej karty. Nadal się na niej znajduje, ale nie jest możliwa do wykorzystania.

Przykład:
Załóżmy, że masz kartę kredytową z limitem 1000 EUR. Wypożyczasz samochód z wypożyczalni, a w warunkach wypożyczenia jest informacja o depozycie w wysokości 800 EUR.
Odbierasz samochód. Wtedy wypożyczalnia podczas odbioru zakłada na karcie depozyt: zgodnie z umową 800 EUR. Na twojej karcie nadal jest 1000 EUR ale 800 EUR jest zablokowane i dopóki blokada nie zostanie zdjęta, nie możesz z tych środków skorzystać. Do dyspozycji zostaje ci 200 EUR.

Jeżeli miałeś plan, żeby tą samą kartą płacić za hotel, który kosztuje np. 400 EUR, to nie uda się. Depozyt zostanie zdjęty najwcześniej po około 24 godzinach od momentu zwrotu samochodu, a często trwa to nawet dłużej niż tydzień. Warto o tym pamiętać i najlepiej do płatności za inne zobowiązania mieć inną kartę (debetową) lub odpowiednio wyższy limit na karcie kredytowej.

Po co jest depozyt na karcie kredytowej?

W ten sposób wypożyczalnie zabezpieczają się przed nieuczciwymi klientami. Gdyby klient nie wypełnił warunków umowy, to koszty z tym związane wypożyczalnia potrąca sobie z depozytu. Załóżmy, że spóźniłeś się o 8 godzin ze zwrotem samochodu. Umowa przewiduje za to dodatkową opłatę. Wypożyczalnia niezależnie od twojej woli może pobrać sobie z depozytu stosowną opłatę.
Inny przykład: odebrałeś samochód z pełnym bakiem, a oddałeś z pustym. Wypożyczalnia pobiera sobie wartość pełnego tankowania i do tego dodatkowy koszt obsługi. Wychodzi to obecnie mniej więcej tak, jakby litr paliwa kosztował 2 EUR. Czyli np. bak paliwa 50 L * 2 EUR/L = 100 EUR. Tyle mniej więcej zniknie z depozytu. Przykłady można mnożyć (rysa na samochodzie, zbite lusterko, zbita szyba, zniszczona tapicerka itp.).
Wysokość depozytu jaki zakładają na karcie wypożyczalnie z reguły jest równa wysokości tzw. udziału własnego. Islandia stanowi wyjątek (o którym napiszę za chwilę, przy okazji omawiania udziału własnego).
Udział własny to następne, niezwykle istotne zagadnienie, które musisz znać i sprawdzić przed wynajmem.

Udział własny i ubezpieczenie samochodu

Oprócz depozytu, który blokowany jest bezpośrednio na twojej karcie kredytowej, wypożyczenie samochodu wiąże się z przyjęciem na siebie zobowiązania o tak zwanym udziale własnym.
Udział własny obowiązuje w przypadku:
– zniszczenia lub uszkodzenia samochodu
– kradzieży samochodu

Każda wypożyczalnia indywidualnie ustala kwoty udziału własnego. Osobno dla zniszczenia i osobno dla kradzieży samochodu.
Udział własny – mówiąc w skrócie – to koszt jaki maksymalnie zobowiązujesz się ponieść, w przypadku gdy będzie miało miejsce jedno z powyższych zdarzeń (czyli zniszczenie lub kradzież).
Założenie jest takie, że jeżeli koszty wynikające z usunięcia zniszczeń są większe niż przyjęty przez ciebie w umowie udział własny, to odpowiadasz wyłącznie do wysokości udziału własnego, a pozostałe koszty pokrywa ubezpieczenie.
Obecnie praktycznie wszystkie wypożyczalnie zawierają koszt tego ubezpieczenia w podstawowej cenie pojazdu. To ubezpieczenie jest na Islandii obowiązkowe i dotyczy wszystkich wynajmowanych pojazdów.

W przypadku Islandii wysokości udziałów własnych są koszmarnie wysokie (około 4000 EUR i więcej). Większość wynajmujących, przybywających na Islandię nie dysponuje kartami kredytowymi, które dałyby radę sprostać tak wysokim wymaganiom (oprócz depozytu trzeba mieć przecież jeszcze niemałe pieniądze na hotele, jedzenie, itp). Spora grupa wypożyczalni na Islandii robi więc tak, że nie zakłada tak wysokiego depozytu i nie blokuje tak dużych kwot na karcie. W zamian wykonuje pełny odcisk karty kredytowej, tak by w razie potrzeby dysponować dostępnymi na niej środkami. Na ofertach oznacza się to często jako “No Security Deposit”. Wersja oferty bez blokowania depozytu dostępna jest tylko w parze z pełnym ubezpieczeniem samochodu (ubezpieczeniaem SCDW – o którym piszę trochę niżej).
Dzięki temu wypożyczalnia zyskuje jakąś formę zabezpieczenia, a wynajmujący nie ma zablokowanych środków i może nimi dysponować w czasie wyjazdu.
Informację o takim udogodnieniu znajdziesz w treści oferty. Przykład oferty z zaznaczoną informacją o braku depozytu zamieszczam poniżej.

Ubezpieczenie pojazdu od uszkodzeń – CDW

To jest właśnie podstawowe, obowiązkowe na Islandii ubezpieczenie, którym objęty jest pojazd (często na stronach internetowych wypożyczalni nazywane jest Pełnym Ubezpieczeniem, co może wprowadzać w błąd, uczulam, to powszechna praktyka). Praktyka nazywania podstawowego ubezpieczenia pełnym, zapewne ma na celu zasugerowanie klientowi, że w podobnej cenie nabywa lepszy pakiet ubezpieczeń. Wtedy oferta wydaje się atrakcyjniejsza, ale w rzeczywistości nie jest. Warto więc sprawdzić czy ubezpieczenie nazywane pełnym to ubezpieczenie CDW czy faktycznie pełne (SCDW – o którym będę pisał troszkę niżej).
Nie znalazłem oferty, w której za to ubezpieczenie obowiązywałaby jakaś dopłata. Wszędzie było w podstawowej cenie pojazdu.
CDW to skrót od angielskiej nazwy Collision Damage Waiver. Posiadanie tego ubezpieczenia ogranicza twoją odpowiedzialność za zniszczenie do wysokości wkładu własnego.
Żeby jednak nie było zbyt kolorowo, to z tego ubezpieczenia wyłączone są najczęściej: szyby, opony i podwozie. Wyłączeń może być więcej. Oznacza to, że jeżeli np. podczas kolizji zniszczenia dotknęły elementów, które są wyłączone z ubezpieczenia, to za ich naprawę zapłacisz dodatkowo.
Oczywiście, jeżeli zdarzenie nastąpiło nie z twojej winy i masz na to policyjny protokół, to wypożyczalnia nie ma prawa potrącić żadnych pieniędzy. Wtedy płaci sprawca.

WAŻNE!
Jeżeli prowadziłeś samochód pod wpływem alkoholu lub środków odurzających, to żadne ubezpieczenie nie działa. Płacisz pełną kwotę kosztów naprawy.

Ubezpieczenie od kradzieży – TP

To ubezpieczenie, które w przypadku kradzieży pojazdu ogranicza twoją odpowiedzialność materialną do wysokości udziału własnego.
Nazwa ubezpieczenia to skrót od wersji angielskiej Theft Protection.
Koszt tego ubezpieczenia zawiera się w podstawowej cenie wypożyczenia pojazdu.
Nie znalazłem oferty, w której za to ubezpieczenie obowiązywałaby jakaś dopłata. Wszędzie było w podstawowej cenie pojazdu.

Pełne ubezpieczenie od uszkodzeń – SCDW

Ten rodzaj ubezpieczenia całkowicie lub częściowo znosi twoją odpowiedzialność za uszkodzenie samochodu i to jest prawdziwe pełne ubezpieczenie od uszkodzeń.
Nazwa pochodzi od angielskiej wersji: Super Collision Damage Waiver.
W Europie kontynentalnej twoja odpowiedzialność po wykupieniu tego ubezpieczenia zredukowana zostaje do zera, rzadziej do symbolicznej kwoty na poziome około 100 – 500 EUR (w zależności od marki i ceny nowego pojazdu). Na Islandii najczęściej spada ona do kilkuset EUR.
Wypożyczalnie, które podstawowe ubezpieczenie nazywają błędnie (lub celowo) pełnym, ten rodzaj ubezpieczenia nazywają: All Inclusive …, Super …, All Protection … itp.
Podczas rezerwacji na stronach porównywarek, przy każdym wypożyczeniu masz możliwość dokupienia pełnego ubezpieczenia SCDW. Należy jednak mieć świadomość, że jest to ubezpieczenie które wykupujesz w porównywarce, a nie w docelowej wypożyczalni. Co to oznacza? Oznacza to tyle, że jeżeli wystąpi uszkodzenie lub kradzież samochodu, wypożyczalnia pobierze z twojego konta kwotę do wysokości wkładu własnego, a o zwrot tej kwoty w ramach posiadanego ubezpieczenia musisz wystąpić do porównywarki, u której wykupiłeś ubezpieczenie.
Rozwiązaniem, które eliminuje ten problem, jest wyszukanie w porównywarce oferty, która zawiera już w sobie pełne ubezpieczenie SCDW. Jest to wyraźnie zaznaczone na ofercie. Wybierając ofertę w której już zawarte jest SCDW nie wykupuj ubezpieczenia, które dodatkowo proponuje porównywarka, bo dwa identyczne ubezpieczenia nie są ci potrzebne.

Oferta z pełnym ubezpieczeniem, nie wymagająca depozytu, w wyszukiwarce Discover Cars wygląda tak:

W przypadku porównywarki Northbound interesujące nas informacje znajdziesz w miejscach jak zaznaczyłem na obrazku poniżej. Brak tych informacji oznacza, że oferta ich nie zawiera.

Ubezpieczenie uszkodzeń od żwiru i odprysków – GP

Jest to ubezpieczenie charakterystyczne dla Islandii i związane ze specyfiką samego kraju oraz dróg. Jeżeli nastąpi uszkodzenia samochodu związane z uderzeniem żwiru lub odłamka skalnego to twoja odpowiedzialność finansowa zostanie ograniczona tylko do kwoty, którą określa ubezpieczenie. Przy wykupie tego ubezpieczenia, wartość twojego udziału spada zwykle do poziomu około 100 EUR dla podstawowych modeli samochodów. Droższe samochody mają wyższe limity kwot.
Skrót nazwy ubezpieczenia pochodzi od słów: Gravel Protection.

Ubezpieczenie uszkodzeń od piasku i popiołu – SAP

Kolejne ubezpieczenie charakterystyczne dla terenu Islandii. Oferuje obniżenie udziału własnego od szkód spowodowanych przez popiół i burzę piaskową niszczącą lakier samochodu, szyby, światła i plastik.
Żadna firma ubezpieczeniowa w Islandii nie pokrywa szkód od piasku i popiołu, więc ten rodzaj ubezpieczenia proponowany jest bezpośrednio przez wypożyczalnię samochodów, a nie firmę ubezpieczeniową.
Uszkodzenia spowodowane piaskiem i popiołem są bardziej prawdopodobne wiosną, na południu Islandii.
Wykup ubezpieczenia obniża kwotę udziału własnego do kilkuset EUR. Ostateczna kwota odpowiedzialności jest zależna od wartości samochodu.
Skrót nazwy ubezpieczenia pochodzi od słów: Sand and Ash Protection.

Ubezpieczenie Zero Odpowiedzialności – IB

W praktyce jest to pakiet kilku ubezpieczeń mieszczących się w jednej (trochę niższej) cenie. Wykupienie do obniża twoją odpowiedzialność do zera.
Jeżeli nie kierowałeś pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających, przestrzegałeś przepisów, itp. to nie musisz się o nic martwić. Wszystkie koszty pokryje ubezpieczenie. Oczywiście jest to najdroższa wersja ubezpieczenia, ale daje największy komfort i zwalnia ze wszystkich kwot odpowiedzialności i depozytów.
Nie zwalnia jednak z wypełnienia zasad wypożyczenia, jak np. zwrotu samochodu z pełnym bakiem (opcja full-to-full fuel), zwrotu auta o określonej porze czy opłaty za mandaty drogowe.
Skrót nazwy ubezpieczenia pochodzi od słów: Insurance Bundle

Ubezpieczenie uszkodzenia mienia osób trzecich – TPL

Ten rodzaj ubezpieczenia zostawiłem na sam koniec, ponieważ jest ono w Islandii obowiązkowe. Wszystkie wypożyczalnie mają obowiązek wykupienia go.
Piszę o nim, żeby nie było wątpliwości, czy takie ubezpieczenie należy dodatkowo wykupić czy nie. Jeżeli ktoś będzie chciał od ciebie pobrać dodatkowo taką opłatę, to znaczy że coś kombinuje. Nie ryzykowałbym wynajmu u kogoś takiego.
Ubezpieczenie obejmuje odpowiedzialność kierowcy za uszkodzenie mienia osób trzecich. Obejmuje również obrażenia odniesione przez inne osoby, niezależnie od tego, czy znajdują się w wynajętym samochodzie, z zastrzeżeniem warunków umowy najmu.
Skrót nazwy ubezpieczenia pochodzi od słów: Third Party Liability

Podsumowanie – czego szukamy?

Zdaję sobie sprawę, że to to co napisałem do tej pory to solidna dawka wiedzy i trudno to wszystko na raz ogarnąć. Nie ma jednak takiej konieczności, bo przecież zawsze możesz tu wrócić i rozwiać ewentualne wątpliwości. Poza tym zaraz wszystko zbiorę razem, wycisnę jak cytrynę i sprowadzę do kilku kluczowych haseł. To zdecydowanie ułatwi ci życie i pozwoli bardzo efektywnie analizować wszystkie oferty.
Zastanówmy się więc: czego szukamy? Wystarczy wrócić myślą do początku artykułu. Szukamy możliwie taniej, a jednocześnie bezpiecznej dla nas oferty wynajmu samochodu.
W praktyce oznacza to, że przy wyborze oferty sprawdzamy:
– cenę (to wiadomo)
– przeznaczenie na określony rodzaj dróg
– ubezpieczenie (najlepiej, jeżeli jest to pełne ubezpieczenie, czyli SCDW)
– wymagania karty kredytowej (czy jest potrzebna i jak wysoki jest depozyt)
– wysokość udziału własnego

Pięć kluczowych rzeczy. Jeżeli wszystkie pięć spełnia twoje wymagania, to możesz zacząć analizować ofertę głębiej, sprawdzając rzeczy mniej ważne, jak np. limity kilometrów, politykę paliwową, itp.

Analiza ofert

Aby ułatwić ci poruszanie się po ofertach zróbmy wspólnie analizę ofert. Zobaczysz gdzie na ofercie szukać konkretnych informacji.

Oferta – przykład pierwszy

Na początek zabierzmy się za porównywarkę Northbound – [klik].
Wchodzę na wyszukiwarkę i klikam na przycisk: Search for Car Hire

W kolejnym kroku w formularz wyszukiwania wpisuję miejsce odbioru i zwrotu samochodu (najczęściej będzie to główne lotnisko koło Reykjavíku, czyli Keflavík International Airport), oraz datę. Na potrzeby tego wpisu wybrałem długość wynajmu 7 dni, w okresie od 11 do 18 października 2021. Nie jest to może najlepszy okres na zwiedzanie wyspy, ale na potrzeby tej analizy w niczym nie przeszkadza.
Załóżmy, że szukamy zwykłego auta osobowego, bez opcji mini-campera.
Otrzymałem listę z wynikami wyszukiwania, w kolejności rosnących cen. Na pierwszym miejscu widzę ciekawą (na pierwszy rzut oka) ofertę na dość wygodne auto: Dacia Logan.
Przyjrzyjmy się tej ofercie bliżej.

1. Cena: 361,66 EUR, za tydzień wynajmu wygląda doskonale. Naprawdę tanio.
Tak na marginesie: nie przywiązuj się do tej ceny. Zwracam uwagę, że sprawdzam ceny w październiku. W sezonie letnim ceny są duuuużo wyższe!

2. Rodzaj dróg: przeznaczony tylko do jazdy po drogach bez literki F. Nie zamierzam jeździć po drogach terenowych, więc nie ma problemu.

3. Ubezpieczenia: podstawowe ubezpieczenie CDW, TP i TPL, czyli standard, bez żadnych dodatkowych opcji. To mi od razu sugeruje, że będzie wymagana karta kredytowa i duży depozyt, bo jakieś zabezpieczenie przecież musi być.

4. Karta kredytowa: nie ma na ofercie informacji na temat zwolnienia z konieczności posiadania karty kredytowej. Oznacza to, że zapewne będzie wymagana. Zaraz to sprawdzimy.

5. Wysokość udziału własnego: nie jest widoczna na pierwszy rzut oka. Musimy poszukać głębiej.

No to poszukajmy głębiej! Sprawdźmy najpierw jaki będzie nasz wkład własny, w przypadku gdyby powstały jakieś zniszczenia. Jeżeli będą większy od zera, to oznacza, że na karcie zostanie założony depozyt, a jego wysokość zwykle jest równa kwocie udziału własnego.
Klikam się na widoczny na ofercie link “Supplier Terms” (na obrazku powyżej zaznaczyłem go czerwoną ramką i strzałką).
Po kliknięciu w link otwiera się okienko, w którym trzeba kliknąć na zakładkę “Insurance”.

I co my tu mamy?

1. Kwota udziału własnego w przypadku tej oferty wynosi 2 314,01 EUR. Oznacza to, że podczas odbioru samochodu zostaniesz poproszony o kartę kredytową, na której zostanie założony depozyt w wysokości 2 314,01 EUR i te środki będą zablokowane przez cały czas wynajmu auta i nie będziesz mógł z nich skorzystac w czasie wyjazdu.
Jeżeli twoja karta kredytowa nie ma aż takiego limitu i nie będzie możliwe zablokowanie wymaganego depozytu, to auto nie zostanie ci wydane. Wtedy wypożyczalnia zaproponuje ci dwa rozwiązania. Pierwsze czai się pod numerem 2 na powyższym obrazku, a drugie pod numerem 3.

2. Jeżeli dopłacisz 15,21 EUR za każdy dzień wynajmu samochodu (za siedem dni będzie to 106,47 EUR, czyli realny koszt wynajmu wzrośnie do 361,66 + 106,47 = 468,13 EUR), to otrzymasz dodatkowe ubezpieczenie, które sprawi, że kwota twojego udziału własnego spadnie do 593,03 EUR. Najprawdopodobniej nadal będzie potrzebna karta kredytowa, tylko spadnie wysokość wymaganego depozytu. Jeżeli twoja karta nadal nie będzie w stanie udźwignąć blokady środków w wysokości 593,03 EUR, to pojawi się możliwość numer 3.

3. Dopłacając 36,36 EUR za każdy dzień wynajmu (czyli 254,52 EUR za siedem dni, co sprawi, że realny koszt wzrośnie do 361,66 + 254,52 = 616,18 EUR), otrzymasz ubezpieczenie, które obniży wysokość wkładu własnego do zera. Nie zostanie założony żaden depozyt, a wypożyczalnia zrobi tylko kopię twojej wypukłej karty.

Oferta – przykład drugi

Ponownie wchodzimy naNorthbound – [klik], wprowadzamy identyczne dane jak poprzednio i tym razem w oczy rzuca nam się oferta jak poniżej:

Przyglądamy się ofercie i mamy:

1. Cena: 291,57 EUR za siedem dni – jeszcze lepsza niż poprzednia. Super!
2. Nie można jeździć po drogach z literką F – czyli tak jak poprzednio.
3. W pakiecie jest pełne ubezpieczenie SCDW. Jest lepiej niż poprzednio.
4. Nie jest wymagana blokada depozytu na karcie kredytowej. Brzmi naprawdę dobrze!
5. Po najechaniu kursorem na “No Security Deposit” otrzymujemy dodatkowe potwierdzenie, że depozyt nie będzie zakładany. Wypożyczalnia pobierz tylko odcisk wypukłej karty kredytowej. Wszystkie środki na karcie będą więc do twojej dyspozycji w czasie wyjazdu.

Czy to jest oferta idealna? Na pierwszy rzut oka tak może się wydawać, ale zawsze zawsze warto wejść głębiej.
Wchodzę więc w “Supplier Terms”:

Widzimy że:

1. Nasz udział własny w przypadku zniszczenia, kradzieży auta lub szkód wyrządzonych osobom trzecim wynosi 991,72 EUR. Biorąc pod uwagę fakt, że ruch na Islandii jest bardzo mały, to ryzyko, że coś się wydarzy jest raczej niewielkie. W mojej prywatnej opinii udział własny na takim poziomie można zaakceptować, mając oczywiście pełną świadomość, że w razie czego, spoczywa na nas takie obciążenie.

2. Udział własny można również obniżyć do zera, wykupując dodatkowe ubezpieczenie. Koszt: 32,99 EUR za każdy dzień wynajmu.

Oferta – przykład trzeci

Przeanalizujmy sobie jeszcze jeden przykład. Tym razem z porównywarki
Discover Cars – [klik].
Wprowadzamy w wyszukiwarkę te same dane: Keflavik i 7 dni wynajmu, w okresie od 11 do 18 października 2021.
Tym razem wybrałem ofertę na samochód terenowy. Myślę, że informacje z oferty jesteś już w stanie przeanalizować samodzielnie. Wskażę tylko na kilka ułatwień, które pomogą ci lepiej ocenić ofertę:

1. Oferty, które nie wymagają blokowania depozytu na karcie kredytowej w Discover Cars są wyraźnie oznaczone jako “BEZ DEPOZYTU” lub “ZERO DEPOSIT”.
Możesz pomóc sobie w wyszukiwaniu odpowiednio filtrując oferty. W panelu wyszukiwania znajdziesz odpowiedni filtr (jeżeli przeglądasz oferty na komputerze, to filtry znajdziesz w panelu po lewej stronie ekranu, na telefonie wygląda to trochę inaczej).

2. Więcej informacji na temat warunków wypożyczenia znajdziesz pod linkiem “Warunki wypożyczenia”, który na obrazku powyżej zaznaczyłem jako numer 2.
Po kliknięciu na link wyświetli się okno jak poniżej. Kluczowa informacja jest widoczna od razu: depozyt nie jest wymagany.
Pozostałe informacje znajdziesz rozwijając kolejne pozycje w dostępnym menu.

Oferta z Rentalcars

Analizę oferty z Rentalcars – [klik] już sobie daruję. Portal wygląda i funkcjonuje niemal identycznie jak Discover Cars, więc zorientujesz się w nim bez najmniejszego problemu.

Wiesz już wszystko

Teraz, kiedy masz już pełną wiedzę na temat możliwości wynajmu, sposobu czytania ofert i weryfikowania ich opłacalności, pozostaje już tylko poszukać najlepszej oferty dla siebie i zwiedzać, zwiedzać, zwiedzać … chłonąc niepowtarzalny klimat Islandii.
Powodzenia!

Ważne dla mnie!

Wystaw artykułowi dobrą ocenę (5 gwiazdek mile widziane 😀 )!
To nic nie kosztuje, a dla mnie jest bardzo ważne! Blog żyje z odwiedzin i dzięki temu ma szansę się rozwijać. ZRÓB TO proszę i ... z góry dziękuję!

Jeżeli lubisz moje przewodniki z pewnością przyda ci się stworzony przez mnie katalog przewodników - [klik]. Znajdziesz w nim gotowe pomysły na kolejne wyjazdy, opisy innych kierunków turystycznych oraz alfabetyczny spis przewodników podzielony na państwa, miasta, wyspy i regiony geograficzne.

Zamieszczam również link do profilu na Facebook-u - [klik]. Wejdź i naciśnij "Obserwuj", wtedy nie przegapisz nowych, inspirujących wpisów.

No chyba, że wolisz Instagram. Nie jestem demonem mediów społecznościowych, ale zawsze możesz liczyć na coś miłego dla oka na moim instagramowym profilu - [klik]. Profil chętnie przyjmie każdego obserwatora, który nakarmi go swoim polubieniem.

Czytam WSZYSTKIE komentarze (i to wiele razy). Pod każdym z nich mógłbym napisać, że strasznie dziękuję, bo jesteście naprawdę fantastyczni. Często wracam do komentarzy, ponieważ dodają mi motywacji i energii. Dla mnie jest to nieoceniona skarbnica dobrych emocji!
Dziękuję Wam za to tutaj (nie chce zaśmiecać komentarzy powtarzającymi się podziękowaniami). Wiedz, że zostawiając tu dobre słowo robisz dla mnie naprawdę dobrą robotę!

Tworzone przeze mnie treści udostępniam bezpłatnie z zachowaniem praw autorskich, a blog utrzymuje się z reklam i współpracy afiliacyjnej. W treści artykułów będą więc wyświetlane automatyczne reklamy, a niektóre linki są linkami afiliacyjnymi. Nie ma to żadnego wpływu na końcową cenę usługi lub produktu, ale za wyświetlenie reklam lub skorzystanie z niektórych linków mogę otrzymać prowizję. Polecam jedynie usługi i produkty, które uważam za dobre i pomocne. Od początku istnienia bloga nie opublikowałem żadnego artykułu sponsorowanego.

Niektórzy z czytelników, którym zawarte tu informacje bardzo pomogły, pytają mnie czasem jak można wesprzeć blog? Nie prowadzę zbiórek ani programów wsparcia (typu: patronite, zrzutka czy "kup kawę"). Najlepszym sposobem jest korzystanie z linków. Ciebie to nic nie kosztuje, a wsparcie dla bloga generuje się samo.

Pozdrawiam