Valletta i Birgu: największe atrakcje (mapa, plan zwiedzania, bilety, ciekawostki)

Czym naprawdę jest Valletta?

Stolica Malty czyli Valletta jest maleńkim, wręcz kieszonkowym miastem. Praktycznie w całości wypełniona jest dużymi i ciężkimi, starymi zabudowaniami, z których ogromna część to zabudowania militarno-obronne. Historyczna część miasta składa się niemal wyłącznie z cennych, zabytkowych budowli i jako całość została wpisana na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO. Powierzchnia Valletty jest mniejsza niż 1 km2 (dokładnie jest to 0,8 km2) i aż trudno sobie wyobrazić, że na tym obszarze wielkości “znaczka pocztowego” znajduje około 320 (!!!) chronionych prawem, historycznych zabudowań. To one właśnie tworzą obszar wpisany na listę UNESCO, one zachwycają podróżnych, one będąc same w sobie atrakcjami skrywają w sobie mnóstwo kolejnych dzieł sztuki i atrakcji. Nic więc dziwnego, że Valletta zyskała sobie miano “muzeum pod gołym niebem”.

Przechadzając się po Valletcie niemal na własnych plecach czułem ciężar solidnych, kamiennych budynków stłoczonych na małej powierzchni, otoczonych niezliczoną ilością jeszcze bardziej masywnych fortyfikacji, zdolnych przetrwać chyba każdy wrogi napór czy bombardowanie. Piękne budynki i pałace w mieście oczywiście budzą zachwyt, ale moja uwaga wciąż wracała do zabudowań militarnych. W Valletcie jest ich tak wiele, że większość z nich pozostaje do dzisiaj niezagospodarowana. W ciągu ostatnich lat do dyspozycji turystów oddanych zostało mnóstwo różnych (i trzeba przyznać naprawdę ciekawych i dużych) muzeów, ale mimo tego nieporównywalna większość budowli wojskowych wciąż pozostaje pusta. Spacerując szczytami oficjalnie dostępnych do zwiedzania zabudowań obronnych, możemy obserwować szeroką panoramę obejmująca wody morskie, zatoki, inne części miasta i położne za wodą kolejne miejscowości, a przy okazji zobaczyć niekończące się militarne pustostany. Niesamowite uczucie. Niesamowita jest też świadomość, że część z tych miejsc pozostaje niemal nietknięta od II wojny światowej.

Stojąc na brzegu jednej z fortyfikacji próbowałem ogarnąć wzrokiem bezmiar wszystkich mrów, umocnień, baterii przeciwlotniczych, platform strzeleckich, wież, baszt, koszarów, cytadel … i czego tam jeszcze, aż dotarło do mnie czym naprawdę jest Valletta, a przy okazji cała Malta. Doskonale ujął to w dwa zgrabne słowa niezawodny w trafności swoich określeń Winston Churchill: “niezatapialny lotniskowiec”. Valletta i Malta to potężna, ciężko opancerzona, niezatapialna jednostka wodna na Morzu Śródziemnym, bez której II wojna światowa potoczyłaby się zupełnie inaczej. Uśmiechnąłem się sam do siebie, oderwałem wzrok od hipnotyzującej panoramy miasta i poszedłem chłonąć dalej to zadziwiające i zachwycające miasto.
Idziesz ze mną? Zapraszam!

Gdzie leży Valletta?

Najszybciej i najprościej wytłumaczą wszystko dwie proste mapki. Na pierwszej widać położenie Malty na mapie Europy, a na drugiej położenie Valletty na mapie Malty.

Czerwona kropeczka, na którą wskazuje duża czerwona strzałka to Malta. Rozmiar czerwonej kropki mniej więcej oddaje wielkość wyspy. Na północ od Malty widać Sycylię. Różnica w wielkości wysp jest wyraźnie widoczna.

Birgu i inni

Zwiedzanie Valletty najlepiej zacząć od … Birgu (znanego również jako Vittoriosa). Obie nazwy używane są zamiennie, chociaż obecnie częściej Birgu występuje jako Birgu.
Dlaczego uważam, że taki początek zwiedzania jest najlepszy? Z przyczyn czysto historycznych (to po pierwsze), a po drugie ze względu na dodatkową atrakcyjność, jaką zyskuje wtedy wycieczka.
Wspomniane przyczyny historyczne to nic innego jak fakt, że przed Vallettą stolicą Malty było właśnie Birgu. Przez długi czas to ono było kluczem do zdobycia panowania nad wyspą. Warto więc najpierw zapoznać się z jeszcze mniejszym od Valletty Birgu, a potem zgodnie z biegiem historii przenieść się do Valletty.

Przebieg wycieczki według mojego pomysłu będzie więc taki, jak przedstawia mapa sytuacyjna poniżej. Najpierw zwiedzimy Birgu, potem popłyniemy łódką, a następnie po dopłynięciu do Valletty zapoznamy się z tym, co ma dla nas obecna stolica Malty.

Wizyta w Birgu jest tym przyjemniejsza, że dociera tu naprawdę niewielka garstka turystów (wszyscy tłoczą się w Valletcie). Ulice miasteczka są piękne, a przy tym wąskie, ciasne i przytulne. Spacer nimi jest więc przyjemny nie tylko dla tego, że często można chodzić niemal w samotności, ale również dlatego, że są naprawdę ładne. Oczywiście Birgu, jak na dawną stolicę przystało, jest również solidnie ufortyfikowane więc część spaceru biegnie naturalną ścieżką przez zabudowania militarne.

Nie wiesz czy masz ochotę zobaczyć Birgu? To zobacz ten krótki film. Przestaniesz mieć wątpliwości!

Birgu (Vittoriosa) – mapa

Poniżej zamieszczam mapkę Birgu z zaznaczoną lokalizacją atrakcji. Zwiedzanie rozpoczyna się od parkingu przed murami obronnymi miasta. Potem przechodzimy przez Malta at War Museum (1) i kierujemy się do niewielkiej dzielnicy z wąskimi, ciasnymi uliczkami (2), wciśniętymi w piękne, historyczne budynki. Z tej części pochodzi nagrany przeze mnie i zamieszczony powyżej krótki filmik. Najbardziej interesujący obszar oraz ulice zaznaczyłem na mapie elipsą w kolorze czerwonym. Następnie szlak zwiedzania prowadzi obok kolejnych atrakcji, aż do Fortu Saint Angelo (7). Na tym kończy się zwiedzanie Birgu i udajemy się do przystani wodnych taksówek (8).

Parking przed miejskimi murami obronnymi w Birgu, współrzędne GPS:
35°53’05.1″N 14°31’20.0″E
35.884761, 14.522219 – kliknij i wyznacz trasę

1. Maltańskie Muzeum Wojny (Malta at War Museum)

Muzeum mieści w zabytkowej fortecy Couvre Porte i poświęcone jest historii Malty podczas II wojny światowej, gdy wyspa była jednym z najbardziej oblężonych miejsc na świecie.
Główne wystawy obejmują:
– oryginalne mundury i broń
– dokumenty, fotografie i plakaty propagandowe
– przedmioty osobiste i codziennego użytku wykorzystywane w trudnych warunkach wojennych

Jednym z najciekawszych fragmentów muzeum są zachowane schrony przeciwlotnicze, przez które prowadzi trasa zwiedzania oraz wyświetlany w oryginalnym kinie wojskowym 45-minutowy film dokumentalny „Malta G.C.”. Nakręcony przez brytyjskie Ministerstwo Informacji film opowiada o heroizmie i wytrwałości Maltańczyków podczas wojny. Wkład Maltańczyków w wojnę został uhonorowany Krzyżem Jerzego (George Cross) przez króla Jerzego VI w 1942 roku, a w muzeum wystawiona jest jego kopia (oryginał jest w Forcie St. Elmo).

Maltańskie Muzeum Wojny (Malta at War Museum), współrzędne GPS:
35°53’07.5″N 14°31’20.3″E
35.885411, 14.522317 – kliknij i wyznacz trasę

2. Dzielnica malowniczych uliczek

Numer (2) na mojej mapie to wyznaczona przeze mnie dzielnica malowniczych uliczek. Zaznaczyłem ją, by łatwiej było tutaj trafić (choć i tak nie stanowi to żadnej trudności). Poniżej podaję współrzędne punktu orientacyjnego położonego na obszarze tej maleńkiej, składającej się zaledwie z kilku ulic dzielnicy. Dojście do tego punktu pozwoli ci się szybko zorientować w jej układzie, więc łatwo samodzielnie zbadasz ten obszar w kilkanaście minut.

Punkt orientacyjny w dzielnicy malowniczych uliczek w Birgu, współrzędne GPS:
35°53’18.4″N 14°31’24.9″E
35.888447, 14.523578 – kliknij i wyznacz trasę

3. Pałac Inkwizytora

Pałac jest jednym z nielicznych ocalałych budynków na świecie, które pełniły funkcję siedziby inkwizytorów i jedynym na świecie otwartym dla zwiedzających jako muzeum. Zbudowany w drugiej połowie XVI wieku jako siedziba sądu, znanego jako Castellania, został przekształcony w siedzibę maltańskiej Inkwizycji (1574 r.) i pod nową nazwą Palazzo del Sant’Officio pełnił tę rolę przez ponad 200 kolejnych lat. Budynek okazał się na tyle uniwersalny, że w praktyce oprócz siedziby inkwizytora znalazło się w nim również miejsce na sąd i więzienie. Można więc powiedzieć, że inkwizytor miał całkiem blisko do pracy.
Działalność inkwizycji podczas francuskiej okupacji Malty zakończył w 1798 r. Napoleon i potem budynek służył kolejno jako szpital wojskowy, kantyna oraz klasztor. Od 1966 znajduje się w nim muzeum, znane od roku 1992 jako Narodowe Muzeum Etnografii (National Museum of Ethnography). Do zwiedzania dostępne są:
– Sala sądowa: Miejsce, gdzie inkwizytorzy przeprowadzali przesłuchania i procesy. Sala ta zachowała wiele oryginalnych cech, w tym meble i dekoracje.
– Kaplica: Bogato zdobiona kaplica, która była miejscem modlitw dla inkwizytorów. Znajdują się tam piękne freski i relikwiarze.
– Pokoje mieszkalne: Pomieszczenia, w których mieszkał inkwizytor. Zawierają one oryginalne meble i dekoracje, które ilustrują życie codzienne w pałacu.
– Więzienie: Część pałacu, gdzie przetrzymywano osoby oskarżone przez inkwizycję. Więzienie składa się z kilku cel, w tym ciemnej i wilgotnej celi karcerowej.

Zwiedzający mogą zwiedzać pałac z przewodnikiem lub samodzielnie, korzystając z dostępnych materiałów informacyjnych.

Pałac Inkwizytora (Inquisitor’s Palace), współrzędne GPS:
35°53’14.0″N 14°31’20.8″E
35.887231, 14.522434 – kliknij i wyznacz trasę

4. Kolegiata św. Wawrzyńca

Kolegiata św. Wawrzyńca została pierwotnie zbudowana w XII wieku jako niewielki kościół parafialny. Przez wieki była kilkakrotnie przebudowywana i rozbudowywana, szczególnie w okresie panowania Zakonu Kawalerów Maltańskich, którzy uczynili Birgu swoją pierwszą stolicą.
Kościół został poważnie uszkodzony podczas wielkiego oblężenia Malty w 1565 roku, ale szybko go odbudowano. Kolejne zniszczenia miały miejsce podczas II wojny światowej, kiedy stał się ofiarą kilku silnych bombardowań i do 1953 roku był wyłączony z użytkowania.

Boczne wejście do Kolegiaty św. Wawrzyńca w Birgu, współrzędne GPS:
35°53’15.0″N 14°31’16.9″E
35.887497, 14.521346 – kliknij i wyznacz trasę

5. Przystań jachtowa

Przystań jachtowa najbardziej interesująca jest wtedy, gdy stoją w niej zacumowane przyciągające wzrok, koszmarnie drogie jachty. Gdy byliśmy było ich na pęczki, a co jeden to droższy i bardziej błyszczący od drugiego. Kto lubi podziwiać, ten będzie zadowolony.

Przystań jachtowa w Birgu, współrzędne GPS:
35°53’13.1″N 14°31’14.9″E
35.886966, 14.520802 – kliknij i wyznacz trasę

6. Muzeum Morskie Malty (Malta Maritime Museum)

Olbrzymi budynek na brzegu Birgu, w którym mieści się obecnie największe muzeum na Malcie był kiedyś … piekarnią. Funkcjonująca tu potężna piekarnia, piekła na potrzeby marynarki wojennej Wielkiej Brytanii (Royal Navy), w ramach systemu zaprowiantowania floty brytyjskiej na Morzu Śródziemnym. W czasie gdy osiągnęła swoje największe moce przerobowe, była w stanie wykorzystując maszyny parowe upiec każdego dnia 14 ton chleba i herbatników. Działała do lat 50-tych XX wieku.
Kolekcja muzeum składa się z ponad 20 000 eksponatów, które zajmują powierzchnię około 2 000 m2. Budynek wciąż przechodzi renowację, więc powierzchnia muzeum regularnie się powiększa, a eksponatów przybywa.
Ekspozycja podzielona jest tematycznie na wiele mniejszych wystaw:
– transport morski w starożytności
– okres Zakonu św. Jana (1530-1798)
– francuskie interludium (1798–1800)
– administracja brytyjska (1798–1979)
– nawigacja i komunikacja na morzu
– służba celna
– tradycyjne łodzie maltańskie
– flota handlowa
– inżynieria morska

Muzeum Morskie Malty, współrzędne GPS:
35°53’15.7″N 14°31’14.3″E
35.887694, 14.520626 – kliknij i wyznacz trasę

7. Fort Saint Angelo

Fort Saint Angelo jest pasjonujący. Ma oczywiście ciekawą historię, ale w jego przypadku niezwykłe jest też to, co dzieje się teraz! Otóż w forcie swoją siedzibę ma Zakon Maltański, który przez wiele państw uznawany jest za suwerenny podmiot prawa międzynarodowego. I nie są tylko puste słowa, ponieważ zakon jest w praktyce stroną wielu umów międzynarodowych, utrzymuje aktywne stosunki dyplomatyczne, uczestniczy w konferencjach międzynarodowych i działa jako obserwator w różnych organizacjach (ONZ, UNESCO, UNICEF, Unia Łacińska). Żeby było jeszcze ciekawiej, to część Fortu Saint Angelo wchodzi w skład obszaru państwa zakonnego (kolejne obszary to dwie nieruchomości w Rzymie) i ma status eksterytorialności. Na tę okoliczność 5 grudnia 1998 między Malta a Zakonem Maltański (który w pełnej nazwie występuje jako: Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Świętego Jana) została podpisana umowa, zgodnie z którą zakon otrzymał: górną część Fortu Saint Angelo, Dom Wielkiego Mistrza (Grand Master’s House) i kaplicę św. Anny (Chapel of St Anne). Jak mówi dokument (treść podaję za tłumaczeniem dostępnym w Wikipedii) przekazanie nieruchomości miało na celu: „danie Zakonowi możliwości lepszego wykonywania swoich działań humanitarnych jako Rycerze Szpitalnicy z Saint Angelo, jak również w celu lepszego określenia stanu prawnego Saint Angelo, niepodlegającego władzy państwa maltańskiego nad nim”.
Spacerując po forcie kilkakrotnie przekroczysz więc granicę między dwoma państwami, choć nigdzie jej nie widać.

Ciekawostka:
Jakby tych ciekawostek było jeszcze mało, to dodam, że Zakon Maltański jako państwo ma własne tablice rejestracyjne na samochodach służbowych (kod tablic to SMOM – rozejrzyj się za nimi na parkingu przed fortem), wydaje własne znaczki pocztowe i posiada swoją walutę, której podstawową jednostką jest scudo, które oczywiście nietypowo dzieli się na mniejsze jednostki:
1 scudo = 12 tari
1 tari = 20 grani
1 grani = 6 piccoli
czyli, jak z prostych obliczeń wynika:
1 scudo = 12 tari = 240 grani = 1440 piccoli
Zakon nie ma prawa udzielać nikomu azylu. Nie ma też możliwości posiadania wyłącznie obywatelstwa zakonnego. Musi ono funkcjonować w parze z innym obywatelstwem.

Fort Saint Angelo, współrzędne GPS:
35°53’29.3″N 14°31’06.8″E
35.891457, 14.518546 – kliknij i wyznacz trasę

8. Przystanek – Birgu Taxi Wodne

Przystanek wodnych taksówek to ostatni punkt spaceru po Birgu. Z żalem żegnamy się z dawną stolica Malty, a wodną taksówkę wykorzystamy na dwa sposoby. Po pierwsze jako zwykły środek transportu, który pozwoli nam się dostać do Valletty, a po drugie jako bardzo popularną atrakcję turystyczną. Rejsy po porcie wokół Valletty są bowiem jedną z najpopularniejszych atrakcji turystycznych, a przy okazji dają naprawdę interesująca perspektywę i piękne widoki na skupione wokół Wielkiego Portu (Grand Harbour) miejscowości.
W wielu wypadkach jest to jedyna szansa na zobaczenie ciekawych zabudowań, do których dostęp od strony lądu dla turystów jest niemożliwy.

Gdy ostatnio (2023) korzystałem z taksówek wodnych, to:
– rejs w jedną stronę z Birgu do Valletty (lub odwrotnie) kosztował 2 EUR / osobę
– 30 minutowy rejs po Grand Harbour (Wielkim Porcie) kosztował 8 EUR / osobę
Płaci się bezpośrednio panu na łódce i można to zrobić wyłącznie gotówką.

Przystanek – Birgu Taxi Wodne, współrzędne GPS:
35°53’14.5″N 14°31’14.2″E
35.887364, 14.520621 – kliknij i wyznacz trasę

9. Taras widokowy na Islę (L-Isla) i port jachtowy

Taras widokowy, to dodatkowy punkt programu, który należy zaliczyć na samym początku spaceru. Nie jest obowiązkowy, bo różnych widoków na port i przystanie będzie jeszcze mnóstwo. Postanowiłem go dodać, bo z niego powstało jedno z moich ulubionych zdjęć z Malty, które zamieszczam poniżej. Zabudowania po drugiej stronie wody to miasteczko Isla (L-Isla).

Taras widokowy na Islę i port, współrzędne GPS:
35°53’06.1″N 14°31’16.9″E
35.885025, 14.521363 – kliknij i wyznacz trasę

Valletta – mapa i zwiedzanie

Stolica Malty jest – jak już wiesz – wręcz przesycona zabytkami. Trudno w niej wyznaczyć trasę spaceru, ponieważ przy okazji jest tak mała, że w kilkadziesiąt minut i tak odejdziesz ją całą wzdłuż i wszerz. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem będzie więc mapa obrazująca położenie najważniejszych zabytków i pozostawienie ci swobody w przemieszczaniu się pomiędzy nimi. Oczywiście na mapie umieszcza jakąś trasę, ale traktuj ją raczej umownie. Na miejscu okaże się bowiem, że i tak zapewne pójdziesz swoją drogą, a niektórymi ulicami zdążysz przejść nawet kilka razy.

Poniżej zamieszczam więc najpierw mapę, a potem krótkie opisy wszystkich zamieszczonych na niej punktów.
Trasa zaczyna się przy punkcie taxi wodnego (10), którym przepłyniemy z Birgu. Potem warto skorzystać z windy (11), która w kilka chwil przetransportuje wysoko w górę, wprost do pierwszej atrakcji w centrum Valletty. Potem rzucamy się w wir zwiedzania eksplorując kolejne punkty wycieczki. Nie wszędzie uda ci się wejść w ciągu jednego dnia. Atrakcji jest zbyt wiele, a czasu za mało. Dlatego możesz tę trasę rozłożyć na dwa dni, albo zanim wybierzesz się na wycieczkę zaplanować wcześniej, do których muzeów chcesz wejść, a które możesz sobie odpuścić. Jeżeli potrzebujesz podpowiedzi, to uważam że bezwzględnie warto wejść do: Lascaris War Rooms (14), Konkatedra Św. Jana Chrzciciela (!!!) (18), Fort St Elmo i Muzeum Wojny (21). Na koniec spaceru wrócisz w pobliże początku wycieczki.
Teraz tylko pozostaje nam wrócić do Birgu na parking gdzie zostawiliśmy swoje auto. Można to zrobić taksówką wodną (zjeżdżając windą w dół), autobusem z pobliskiego przystanku, który jest głównym węzłem komunikacyjnym na wyspie lub zwykłą taksówką. My byliśmy już na koniec dnia mocno zmęczeni i zdecydowaliśmy się na zamówienie w aplikacji UBER-a, który działa tutaj dość dobrze i kosztował kilka EUR.

10. Przystanek – Valletta Taxi Wodne

To drugi z interesujących nas przystanków wodnej taksówki. Tutaj wysiadamy po podróży z Birgu, by rozpocząć zwiedzanie Valletty. Z przystanku droga do windy jest prosta i krótka. Trafisz do niej bez problemu.
Jeżeli zdecydujesz się wrócić drogą wodną do Birgu, to będzie to również z tego przystanku.

Przystanek – Valletta Taxi Wodne, współrzędne GPS:
35°53’38.3″N 14°30’46.7″E
35.893974, 14.512969 – kliknij i wyznacz trasę

11. Winda do centrum Valletty (Barrakka Lift)

Winda Barrakka Lift łączy nabrzeże Grand Harbour z górnym poziomem Valletty. Na górnym poziomie wysiada się w Górnych Ogrodach Barrakka. Winda ma 58 metrów wysokości i i jedzie na górę w zaledwie 25 sekund, jest przystosowana do przewozu dużej liczby pasażerów – może pomieścić do 21 osób na raz. Działa codziennie od wczesnych godzin porannych do późnych godzin wieczornych. Przejazd windą jest płatny i kosztuje 1 EUR (2023 r.).

Winda do centrum Valletty (Barrakka Lift), współrzędne GPS:
35°53’39.7″N 14°30’43.1″E
35.894357, 14.511970 – kliknij i wyznacz trasę

12. Górne Ogrody Barrakka (Upper Barrakka Gardens)

Upper Barrakka Gardens znajdują się na najwyższym poziomie muru obronnego Valetty. Dzięki takiemu położeniu można stąd podziwiać piękne, panoramiczne widoki na Wielki Port oraz sąsiednie trzy miasta: Vittoriosa (Birgu), Senglea (Isla) i Cospicua (Bormla).
Ogrody zostały założone w 1661 roku przez Zakon Kawalerów Maltańskich jako miejsce odpoczynku i rekreacji dla rycerzy włoskiego pochodzenia. W XVIII wieku zostały otwarte dla wszystkich odwiedzających. Trzeba przyznać, że jest to naprawdę przyjemne i doskonałe do wypoczynku miejsce (o ile nie trafisz na dziki tłum turystów). W ogrodach znajdują się liczne pomniki i rzeźby, w tym pomnik Winstona Churchilla oraz statua Sir Alexandra Balla, jednego z przywódców brytyjskich podczas oblężenia Malty.Tuż poniżej ogrodów znajduje się Saluting Battery, historyczna bateria armat.

Górne Ogrody Barrakka, współrzędne GPS:
35°53’41.8″N 14°30’43.2″E
35.894952, 14.511998 – kliknij i wyznacz trasę

13. Saluting Battery

Saluting Battery powstała w 1566 roku jako część obronnych fortyfikacji Valletty. Pierwotnie służyła do oddawania salutów honorowych, ostrzegania przed atakami oraz sygnalizowania czasu. Strzały armatnie oddawane były o różnych porach dnia, aby pomóc odmierzać czas stojącym w porcie statkom i mieszkańcom miasta.
Saluty honorowe oddawano podczas przybycia ważnych gości oraz świąt narodowych.
Obecnie każdego dnia na Saluting Battery odprawiany jest ceremoniał oddawania strzału armatniego. Jak łatwo się domyślić, ceremoniał stał się popularną atrakcją turystyczną i przyciąga mnóstwo ludzi. Strzał armatni oddawany jest dokładnie w samo południe i wtedy robi się tutaj naprawdę tłoczno. W baterii znajdują się oryginalne, odrestaurowane armaty z okresu XVIII i XIX wieku. Jeżeli chcesz zająć dobre miejsce i zobaczyć przebieg ceremoniału przyjdź na miejsce co najmniej z kilkunastominutowym wyprzedzeniem.

Saluting Battery, współrzędne GPS;
35°53’40.6″N 14°30’45.1″E
35.894619, 14.512515 – kliknij i wyznacz trasę

14. Pokoje wojenne Lascaris (Lascaris War Rooms)

Jest gdzieś, lecz nie wiadomo gdzie … tak w skrócie przez wiele lat można było mówić o tym miejscu. Od II wojny światowej aż do roku 1977 Lascaris War Rooms były jednym z najtajniejszych miejsc w Europie, a położenie obiektu stanowiło największą z wojskowych tajemnic. Jego tajna historia zaczęła się w 1940 roku, gdy Włochy oficjalnie dołączyły do wojny (10 czerwca 1940), stając się militarnym sojusznikiem Niemiec. Jasne stało się, że Malta jak nigdy wcześniej ze względu na swoje położenie, pozwalające kontrolować cały basen Morza Śródziemnego, będzie kluczem do rozwoju wydarzeń i przebiegu II wojny światowej. Istniejące tu już wtedy podziemne tunele, które dotychczas pod nadzorem joannitów pełniły rolę kwater niewolników, doskonale nadawały się do budowy bezpiecznej, tajnej bazy dowodzenia. Pierwsze prace związane z rozbudową i przystosowanie tuneli Brytyjczycy rozpoczęli niemal natychmiast w 1940 roku. Prace ukończono na początku 1943 roku i w ten sposób pod Baterią Artyleryjską Lascarisa rozpoczęły swoją działalność Pokoje Wojenne Lascarisa.
Przez całą wojnę w tajnej kwaterze pracowało około 1000 osób, w tym 240 wojskowych. Prowadzono stąd tajne operacje wojskowe, w tym kluczową dla przebiegu całej wojny operację “Husky”, podczas której generał Eisenhower i jego naczelni dowódcy: feldmarszałek Montgomery, admirał Cunningham i marszałek lotnictwa Tedder kierowali inwazją aliantów na Sycylię. Pokoje operacyjne miały tu wszystkie rodzaje sił bojowych! W zasadzie można powiedzieć, że w śródziemnomorskim rejonie działań wojennych nic nie działo się bez udziału Lascaris War Rooms.
Po wojnie obiekt stał się główną kwaterą dowodzenia królewskiej Floty Śródziemnomorskiej, a w czasie największej eskalacji “zimnej wojny” po kryzysie kubańskim od roku 1967 kontrolę nad obiektem przejęło NATO. Aż do roku 1977 gdy ostatecznie Lascaris War Rooms zostały opuszczone pełniły funkcję NATO-wskiego strategicznego centrum komunikacyjnego do przechwytywania radzieckich okrętów podwodnych na Morzu Śródziemnym. Od roku 2009 Pokoje Wojenne Lascarisa dostępne są do zwiedzania.
Odwiedzając tajne pomieszczenia i spacerując podziemnymi korytarzami kompleksu można poczuć na własnej skórze chłód zimnej wojny, który jako mieszanina strachu, niepewności, nieustannej czujności i obawy przed nieprzewidywalnym wrogiem nieustannie objawia się w formie gęsiej skórki na całym ciele. Trudno wskazać mi obiekt, który głębią i autentycznością (całe wyposażenie wnętrz to w 100% oryginały, które jak stały, tak zostały tu po opuszczeniu obiektu przez wojsko) dorównałby temu, co oferuje Lascaris War Rooms. Miłośnicy wojennej i zimnowojennej historii będą zachwyceni, a osoby mniej zainteresowane tematem na pewno tym razem nie pozostaną obojętne. Warto kupić bilet, przekroczyć próg historii i teleportować się w czasie o kilkadziesiąt lat. Lepszej okazji nie będzie.

Lascaris War Rooms, współrzędne GPS;
35°53’41.6″N 14°30’40.8″E
35.894875, 14.511326 – kliknij i wyznacz trasę

15. Zajazd Kastylijski (Auberge de Castille)

Przyciągający urodą budynek Zajazdu Kastylijskiego, mimo że nie najwyższy w mieście, to dzięki swojemu położeniu w jednym z najwyższych punktów Valletty wyraźnie dominuje nad resztą zabudowań. Powstał w latach 1571-1574, jako rezydencja rycerzy Zakonu Świętego Jana pochodzących z Kastylii, Leónu i Portugalii. Obecnie znajduje się tutaj biuro premiera Malty. Z tego powodu Zajazd Kastylijski często stanowi tło dla politycznych wydarzeń publicznych, uroczystości państwowych, parad wojskowych, itp.

Zajazd Kastylijski, współrzędne GPS:
35°53’44.8″N 14°30’39.9″E
35.895769, 14.511088 – kliknij i wyznacz trasę

16. Royal Opera House (Pjazza Teatru Rjal)

Dom Opery Królewskiej znany jest również pod nazwą Pjazza Teatru Rjal. Niestety oryginalny obiekt opery, który był jednym z najbardziej spektakularnych obiektów mieście oraz jednym z najważniejszych teatrów operowych w Europie. W 1942 roku podczas niemieckich bombardowań budynek został zniszczony i przez dziesiątki lat pozostawał w formie ruiny. Prowadzone w tym czasie dyskusje na temat odbudowy obiektu i jego przyszłości doprowadziły do powstania koncepcji, w ramach której zrujnowane elementy budynki zostały symbolicznie pozostawione w niezmienionej formie, a w ich wnętrze wkomponowano nowoczesne elementy, tworzące miejsca dla publiczności i sceną pod gołym niebem. Obiekt zyskał nową nazwę Pjazza Teatru Rjal i jest wykorzystywany do organizacji przedstawień teatralnych, koncertów i różnych wydarzeń artystycznych.

Pjazza Teatru Rjal, współrzędne GPS:
35°53’46.9″N 14°30’38.6″E
35.896360, 14.510720 – kliknij i wyznacz trasę

17. MUŻA – Muzeum Sztuk Pięknych

MUŻA, czyli Muzeum Sztuk Pięknych w Valletcie to nowoczesne i innowacyjne muzeum, które łączy bogatą kolekcję sztuki z nowoczesnymi technologiami i interaktywnymi doświadczeniami. Znajduje się w historycznym budynku Zajazdu Włoskiego (Auberge d’Italie), który był dawną siedzibą rycerzy Zakonu Joannitów z Langue d’Italie. Muzeum jest całkiem nowe, bo zostało otwarte w grudniu 2018 roku jako część projektu Valletta 2018, gdy Valletta była Europejską Stolicą Kultury. Dzięki temu organizacja ekspozycji jest bardzo nowoczesna i poprowadzona tak, by przyciągać zainteresowanie i budzić ciekawość odwiedzających. Dla miłośników sztuki będzie do bardzo przyjemnie spędzony czas.

MUŻA – Museum of Fine Arts, współrzędne GPS:
35°53’46.9″N 14°30’41.2″E
35.896372, 14.511445 – kliknij i wyznacz trasę

18. Konkatedra Św. Jana Chrzciciela (Saint-John’s Cathedral)

Och! Trudno przecenić tę atrakcję. Pisząc ten tekst, zastanawiałem się, czy próbować oddawać wrażenia, jakie ma się po wejściu do środka konkatedry, czy może zachować się bardziej wstrzemięźliwe i używać słów zachwytu nieco oszczędniej. Ostatecznie uznałem, że nikt nie jest gotowy na to, co zobaczy w środku i żadne zachwyty nie odbiorą nikomu efektu WOW po wejściu do wnętrza.
Generalnie reakcje ludzi dzielą się na dwa rodzaje: albo słyszysz po prostu wyrażany, na głos emitowany (mimo zakazu) zachwyt, albo nie słyszysz nic. Cisza bynajmniej nie jest spowodowana zakazem wydawania głośnych dźwięków. Jest ona efektem szoku, jakiego doznaje większość z odwiedzających.
Wnętrza konkatedry nie da się porównać z niczym. To unikat, niepowtarzalne dzieło sztuki, które tworzone przez wieki aktywności ludzkiej możemy dzisiaj podziwiać w najlepszej formie.

Katedra św. Jana została zbudowana w latach 1572-1577 jako konwentualny kościół Zakonu Joannitów, który rządził Maltą od 1530 do 1798 roku. Z zewnątrz katedra charakteryzuje się surowym, fortecznym wyglądem, co wzmacnia kontrast z bogato zdobionym wnętrzem. Wnętrze wręcz ocieka zdobieniami, złoceniami, marmurowymi inkrustacjami, reliefami oraz bogactwem wielobarwnych fresków. Gęstość, szczegółowość i misterność zdobień jest tak ogromna, że w zasadzie wymyka się percepcji ludzkich zmysłów. Postanowiłem robić dużo zdjęć, by później w spokoju przyjrzeć się wszystkiemu, a w czasie zwiedzania po prostu pozwoliłem się przytłoczyć temu arcydziełu, czerpiąc przyjemność z obcowania z czymś tak niesamowitym.

UWAGA!
Będąc pod wrażeniem wnętrza katedry łatwo pominąć dwa niezwykle ważne dzieła sztuki. Oba znajdują się w przylegającym do katedry Oratorium. Stojąc przodem do wyjścia katedry, po lewej stronie znajdziesz wejście do Oratorium. Wchodzi się do niego wprost z wnętrza głównej sali katedry. W oratorium znajdują się dwa obrazy autorstwa Caravaggio: „Św. Hieronim piszący” oraz uznawane za jedno z największych jego dzieł „Ścięcie św. Jana Chrzciciela”, który jako jedyny obraz jego autorstwa został przez niego podpisany.

Ciekawostka:
Caravaggio był artystą znanym nie tylko ze swoich prac, ale również z niezwykle porywczego i awanturniczego charakteru. Nawet w czasach, w których awanturnictwo było normą, malarz zdecydowanie wybijał się ponad akceptowane społecznie zachowania. Zachowała się nawet obszerna dokumentacja policyjna i sądowa na temat jego występków. Nieustannie popadał w konflikty ludźmi oraz z prawem, z których wyciągali go wysoko postawieni i wpływowi miłośnicy jego twórczości. Często w zamian, w ramach wdzięczności tworzył i przekazywał im swoje prace. 29 maja 1606 roku na Polach Marsowych w Rzymie doszło jednak do wyjątkowo tragicznego zdarzenia z udziałem artysty. Caravaggio zabił Ranuccia Tomassoniego, członka znanej w Rzymie z działalności przestępczej rodziny Tomassoni (Ranuccia w ramach rodzinnej działalności nadzorował funkcjonowanie przynoszące wysokie zyski zorganizowanej prostytucji). Pomoc Caravaggiemu oznaczała przeciwstawienie się wpływowej i budzącej strach rodzinie Tomassoni, więc tym razem nie znalazł się nikt chętny by pomóc artyście. Wyjęty spod prawa (został skazany na karę śmierci), Caravaggio uciekł z Rzymu do Neapolu (który znajdował się poza protektoratem Rzymu) i pod ochroną rodziny Colonnów szybko z najważniejszego malarza Rzymu stał się najważniejszym malarzem Neapolu. Licząc na bardziej intratne zlecenia, oraz ochronę i opiekę maltańskich Joannitów, po kilku miesiącach pobytu w Neapolu Caravaggio wyruszył na Maltę. Został nadwornym malarzem zakonu, a Wielki Mistrz uczynił go zakonnym rycerzem i przyjął w poczet członków Zakonu Kawalerów Maltańskich. Wtedy właśnie powstały dzieła, które eksponowane są w Oratorium katedry w Valletcie. Niestety za udział w pobiciu jednego z rycerzy zakonu Caravaggio został aresztowany, osadzony w więzieniu, a następnie wydalony z zakonu “jako wstrętny i zgniły członek”.
Tułaczka Caravaggio trwała do końca jego życia. Kolejne osoby przekupione jego obrazami udzielały mu schronienia. Ostatecznie wraz z upływem lat Caravaggio wpadł na pomysł przekupienia wpływowych osób w Rzymie, aby udzieliły mu ułaskawienia. I udało się! Pozbawiony skrupułów kardynał Scipio Borghese, znany również jako koneser sztuki, posiadający moc wydawania uniewinnień ułaskawił Caravaggio, otwierając mu możliwość powrotu do Rzymu. Latem 1610 Caravaggio spakował trzy ostatnie obrazy przeznaczone na prezent dla kardynała Borghese i wyruszył w drogę powrotną, podczas której … zmarł. Okoliczności jego śmierci pozostają do dzisiaj nieznane.

UWAGA!
Do wejścia do katedry zawsze ustawia się kolejka. Często jest bardzo długa. Stanąłem na końcu kolejki, ale co najmniej godzinne oczekiwanie w słońcu zniechęcało mnie. Wtedy przypomniałem sobie własne porady: kupuj bilety przez internet. Eureka! Po minucie miałem już bilet elektroniczny w swoim telefonie i przeszedłem obok długiej kolejki do wejścia dla posiadaczy biletów zakupionych on-line, które było zupełnie puste. Do środka wszedłem z marszu, bez żadnego oczekiwania. Polecam!

Konkatedra Św. Jana Chrzciciela, współrzędne GPS:
35°53’52.5″N 14°30’44.5″E
35.897904, 14.512363 – kliknij i wyznacz trasę

19. Dolne ogrody Barrakka (Lower Barrakka Gardens)

Dolne Ogrody Barrakka to niewielki park z roślinnością i kilkoma charakterystycznymi elementami architektury, m.in:
– Tempietto: mała neoklasyczna świątynia, dedykowana Sir Alexanderowi Ballowi, brytyjskiemu admirałowi i pierwszemu brytyjskiemu gubernatorowi Malty.
– Pomnik wojenny: upamiętniający poległych żołnierzy z czasów II wojny światowej, w postaci armaty i tablicy pamiątkowej.
W odróżnieniu od bardziej ruchliwych Górnych Ogrodów Barrakka, Dolne Ogrody są zazwyczaj spokojniejsze i mniej zatłoczone. Są idealnym miejscem na relaks i ucieczkę od zgiełku.

Dolne Ogrody Barrakka, współrzędne GPS:
35°53’51.0″N 14°31’03.5″E
35.897503, 14.517631 – kliknij i wyznacz trasę

20. Siege Bell War Memorial

Siege Bell War Memorial to ważny pomnik upamiętniający obrońców Malty podczas II wojny światowej. Pomnik został odsłonięty w 1992 roku, aby uczcić 50. rocznicę otrzymania przez Maltę George Cross – najwyższego brytyjskiego odznaczenia za odwagę cywilną. Malta otrzymała to odznaczenie za odwagę jej mieszkańców podczas oblężenia w latach 1940-1943 przez siły Osi. Memorial ma formę dużego, wolnostojącego dzwonu (o masie 10 ton) umieszczonego na wysokiej kolumnadzie z widokiem na morze. Dzwon jest zawieszony w kamiennej wieży otoczonej kolumnami w stylu doryckim i dzwoni na pamiątkę codziennie w południe.

Siege Bell War Memorial, współrzędne GPS:
35°53’51.4″N 14°31’05.7″E
35.897608, 14.518249 – kliknij i wyznacz trasę

21. Fort St Elmo i Muzeum Wojny

Funkcjonujące w Forcie St. Elmo Muzeum Wojny jest chyba tym najważniejszym wojennym muzeum na Malcie i to właśnie ono (obok Lascaris War Rooms) powinno znaleźć się na obowiązkowej liście obiektów do odwiedzenia. Fort został zbudowany przez Zakon Joannitów w 1552 roku na strategicznej pozycji przy wejściu do Wielkiego Portu i Marsamxett Harbour. Jego konstrukcja miała kluczowe znaczenie dla obrony przed inwazjami morskimi. Odegrał decydującą rolę podczas Wielkiego Oblężenia Malty w 1565 roku, gdzie mimo ogromnych strat, zdołał opóźnić ataki Osmanów, co było kluczowe dla późniejszego sukcesu obrony wyspy.
Znajdujące się wewnątrz fortu Narodowe Muzeum Wojny szczegółowo opisuje rolę Malty podczas II wojny światowej, zwracając szczególną uwagę na oblężenie Malty (1940-1943) przez siły Osi. Wśród eksponatów znajdują się oryginalne artylerie, broń, mundury, dokumenty i osobiste przedmioty żołnierzy. Jednym z najważniejszych eksponatów muzeum jest oryginalne odznaczenie George Cross, przyznane Malcie przez króla Jerzego VI.
Wewnątrz znajduje się także samolot Gloster Sea Gladiator „Faith”, jeden z trzech samolotów, które broniły Malty w początkowej fazie oblężenia w 1940 roku.

Fort St Elmo i Muzeum Wojny, współrzędne GPS:
35°54’03.2″N 14°31’08.0″E
35.900899, 14.518884 – kliknij i wyznacz trasę

22. Casa Rocca Piccola

Casa Rocca Piccola to wyjątkowy, historyczny pałac i jedna z nielicznych wciąż zamieszkanych rezydencji arystokratycznych, która jest dostępne dla zwiedzających.
Casa Rocca Piccola została zbudowana w końcu XVI wieku przez admirała Don Pietro La Rocca, jednego z rycerzy Zakonu Joannitów i cały czas pozostaje w rękach różnych arystokratycznych rodzin maltańskich.
Zwiedzający mają możliwość zobaczenia wielu pięknie zachowanych pokoi, w tym salonów, jadalni, sypialni i biblioteki. Każdy z pokoi jest bogato zdobiony i zawiera wiele interesujących artefaktów. Jednym z najciekawszych pomieszczeń jest Kaplica Rodzinna, która jest wciąż używana przez właścicieli pałacu. Casa Rocca Piccola posiada rozległe podziemia, które zostały przekształcone w schrony podczas II wojny światowej (również dostępne do zwiedzania).
Mieszkańcy pałacu (arystokratyczna rodzina de Piro) często sami oprowadzają zwiedzających po dostępnych do zwiedzania pomieszczeniach.
Casa Rocca Piccola jest otwarta dla zwiedzających przez większość dni tygodnia, ale warto wcześniej to sprawdzić, ponieważ czasem wynajmowana jest na odczyty, koncerty, wystawy i inne wydarzenia specjalne.

Casa Rocca Piccola, współrzędne GPS:
35°53’59.7″N 14°30’54.8″E
35.899922, 14.515211 – kliknij i wyznacz trasę

23. Pałac Wielkiego Mistrza i Zbrojownia Pałacowa

Pałac zbudowano zaledwie kilka lat po założeniu Valletty (1571-1575). Służył jako rezydencja Wielkiego Mistrza Zakonu Joannitów, a także jako centrum administracyjne i polityczne Malty. W okresie brytyjskiego panowania na Malcie (1800-1964), pałac pełnił funkcję siedziby gubernatora brytyjskiego. Dziś pałac jest siedzibą Prezydenta Malty i Izby Reprezentantów (parlamentu). Teoretycznie części pałacu są otwarte dla publiczności jako muzeum, ale w ostatnim czasie często pozostawały zamknięte.
Na tyłach Pałacu Wielkiego Mistrza znajduje się Zbrojownia Pałacowa. Zawiera jedną z największych (naprawdę potężną) kolekcję broni i zbroi z czasów renesansu i baroku, używanych przez rycerzy Zakonu Joannitów (zbroje płytowe, hełmy, tarcze, zbroje dla koni, miecze, szable, halabardy, kusze, broń palną, w tym muszkiety i pistolety, działa i inne rodzaje artylerii, sztandary, insygnia oraz narzędzia wojskowe).

Pałac Wielkiego Mistrza i Zbrojownia Pałacowa, współrzędne GPS:
35°53’56.4″N 14°30’49.7″E
35.899010, 14.513817 – kliknij i wyznacz trasę

24. Narodowe Muzeum Archeologiczne

Narodowe Muzeum Archeologiczne znajduje się w budynku Auberge de Provence, dawnej rezydencji rycerzy prowansalskich Zakonu Joannitów. Muzeum oferuje bogate zbiory obejmujące okresy od neolitu po czasy fenickie i rzymskie.

Najważniejsze Eksponaty
„Wenus z Malty” (Sleeping Lady): Jedna z najbardziej znanych figur z okresu neolitu, przedstawiająca kobietę w pozycji leżącej. Została znaleziona w Hypogeum Ħal-Saflieni.
„Czołowa Kobieta” (The Fat Lady): Znaleziona w świątyni Tarxien, jest to figurka przedstawiająca siedzącą kobietę, będąca symbolem płodności.

I – Prehistoria Malty
Kultura Ġgantija: Muzeum posiada jedne z najważniejszych artefaktów związanych z megalitycznymi świątyniami Malty, które są jednymi z najstarszych wolnostojących budowli na świecie.
Świątynia Ħaġar Qim i Mnajdra: Eksponaty obejmują rzeźby i przedmioty z wykopalisk tych starożytnych świątyń.

II – Okres Brązu
Muzeum posiada liczne artefakty z okresu brązu, w tym ceramikę, narzędzia i broń.

III – Fenickie i Kartagińskie Dziedzictwo
Ekspozycje obejmują biżuterię, amulety, ceramikę oraz inne przedmioty codziennego użytku związane z fenickimi i kartagińskimi osadnikami na Malcie.

IV – Okres Rzymski
Muzeum prezentuje mozaiki, rzeźby, monety i inne artefakty z okresu rzymskiego, które ilustrują życie na Malcie w czasach Imperium Rzymskiego.

Narodowe Muzeum Archeologiczne, współrzędne GPS:
35°53’50.7″N 14°30’40.3″E
35.897409, 14.511199 – kliknij i wyznacz trasę

25. Parlament Malty

Obecnie Parlament Malty znajduje się w nowoczesnym budynku, o ostrych, geometrycznych kształtach, zaprojektowanym przez Renzo Piano, znanego między innymi z zaprojektowania Centre Pompidou w Paryżu. Przed przeprowadzką do nowego budynku (2015), Parlament Malty obradował w Pałacu Wielkiego Mistrza.
Parlament Malty składa 67 członków Izby Reprezentantów, wybieranych na 5-letnią kadencję i jest otwarty dla publiczności podczas sesji parlamentarnych, co umożliwia obywatelom obserwowanie procesu legislacyjnego.

Parlament Malty, współrzędne GPS:
35°53’47.2″N 14°30’34.7″E
35.896430, 14.509629 – kliknij i wyznacz trasę

26. Fontanna Trytona

Fontanna Trytona to przede wszystkim dobry punkt orientacyjny, pod którym łatwo się umówić, ponieważ w pobliżu fontanny działa również centralny węzeł komunikacji publicznej na Malcie. Znajduje się na Placu Trytona (Triton Square) przy głównym wejściu do Valletty, niedaleko City Gate (głównej bramy wejściowej do Valletty).
Fontanna przedstawia trzech trytonów, mityczne morskie stworzenia, które w mitologii greckiej były pół-ludźmi, pół-rybami. Trytony trzymają na swoich ramionach ogromną misę, z której tryska woda. Rzeźby trytonów wykonane są z brązu, natomiast podstawa fontanny z lokalnego kamienia wapiennego.
Trytony są symbolem morza, co odzwierciedla ścisły związek Malty z Morzem Śródziemnym oraz jej historyczne znaczenie jako punktu strategicznego i handlowego na szlakach morskich.

Fontanna Trytona, współrzędne GPS:
35°53’44.3″N 14°30’29.8″E
35.895640, 14.508283 – kliknij i wyznacz trasę

27. Główny węzeł komunikacji publicznej w Valletcie

Większość autobusów i linii komunikacyjnych na Malcie ma jeden wspólny przystanek i mieści się on właśnie tutaj. Stąd dojedzie wszędzie, gdzie tylko dojeżdżają maltańskie autobusy. Więcej na ten temat pisałem w głównym przewodniku po Malcie, tam też znajdziesz mapę komunikacji publicznej na całej wyspie.

Główny węzeł komunikacji publicznej w Valletcie, współrzędne GPS
35°53’41.2″N 14°30’31.4″E
35.894772, 14.508711 – kliknij i wyznacz trasę

28. Punkt widokowy na Lazaretto, Fort Manoel i Fort Tigne

Ten punkt zamieściłem poza głównym szlakiem zwiedzania, ponieważ mój plan jest tak nafaszerowany atrakcjami, że nie miałem sumienia dokładać jeszcze tego miejsca. Dlaczego zatem w ogóle je dodałem? Jest to miejsce dla chętnych, którzy będą mieli więcej niż jeden lub dwa dni na Vallettę, ale nie znajdą czasu by dotrzeć do Lazaretto, do Fort Manoel oraz do Fort Tigne. Z tego punktu na szczycie murów obronnych wszystkie te miejsca widać doskonale. Jeżeli więc chcesz je zobaczyć, a nie masz czasu do nich pojechać, to wybierz się na ten punkt widokowy.

Punkt widokowy na Lazaretto, Fort Manoel i Fort Tigne, współrzędne GPS:
35°53’55.7″N 14°30’24.9″E
35.898806, 14.506907 – kliknij i wyznacz trasę

Plan zwiedzania Malty

Ten wpis jest częścią kompletnego planu zwiedzania Malty - [klik]. Przewodnik zawiera plany, mapy i opisy konkretnych tras zwiedzania.
Aby zobaczyć wszystkie dostępne obecnie opisy atrakcji na Malcie kliknij na link: Malta - [klik].

Poradnik bezpiecznego wypożyczenia samochodu: Malta - czy można wypożyczyć samochód bez kaucji?

Valletta – hotele i noclegi

Kilka przykładowych noclegów, od których można zacząć poszukiwania znajdziesz poniżej. Jak zwykle linki zawierają w sobie filtry, ograniczające wyniki do danej lokalizacji i najbliższej okolicy co znacząco ułatwia poszukiwania. Zaproponowanych przeze mnie hoteli nie należy traktować jako tych jedynych i polecanych. Traktuj je raczej jako propozycję, od której warto zacząć poszukiwania, ponieważ wyszukiwarka oprócz wybranego przeze mnie obiektu zaproponuje ci również kilka innych, bardzo podobnych obiektów. Prawdopodobnie w ten sposób szybko znajdziesz dobrą propozycję w dobrej cenie.

Hotel Castille – [klik]

Tritoni Valletta Harbour suites – [klik]

Tritoni St Ursula suites – [klik]

Otoczenie Valletty

Na koniec pokażę jeszcze jedną mapę. Wiem, że moi czytelnicy są ludźmi dociekliwymi i ciekawymi świata. Często szukają ciekawych pomysłów, by realizować zwiedzanie według własnych planów modyfikując moje propozycje, więc wykorzystam to i zasieję w waszych umysłach jeszcze jedno ziarno!
Poniżej zamieszczam mapę Valetty i otaczających ją zatok oraz półwyspów. Zobaczcie na mapie jak ciekawie ukształtowana jest linia brzegowa tej części Malty i jak wiele innych, niezbadanych zakątków może się tutaj jeszcze mieścić! Wybierając się z Birgu lub z Valletty na rejs wodnym taxi będziesz pływać dokładnie po tych wodach, czyli wodach Grand Harbour.

Zwróć uwagę, że na każdym z tych półwyspów mieści się mikro-miejscowość z własnymi umocnieniami i własną historią. Na nich właśnie fortyfikacje są najmniej cywilizowane i noszą najwięcej oryginalnych śladów historii. Te miejsca dają wam najwięcej przestrzeni na eksplorację i odkrywanie zarówno od strony lądu jak i od strony morza. Na końcach tych półwyspów najczęściej znajdują się naturalnie zaniedbane miejsca, które można potraktować jak świetne punkty widokowe na panoramę Valletty. Tutaj często powstają najbardziej unikalne zdjęcia widokowe stolicy Malty. Niestety przez lata dotarcie do tych miejsc często było utrudnione i trzeba było pokonać kilka barier (np. dziurę w ogrodzeniu, zarośniętą i zaniedbaną ścieżkę albo blokujący przejście kamień) ale w ostatnim czasie prowadzone są rozległe prace renowacyjne i możliwe, że obecnie ten problem już nie istnieje. Jeżeli jednak masz w sobie gen eksploratora, to są to miejsca, które zaspokoją twój apetyt na przygodę. Ze swojej strony polecę kilka miejsc. Poniżej znajdziesz ich nazwy i bardzo krótki komentarz, z linkiem do szerszej wiedzy. Być może cię to zainteresuje!

Lazzaretto Manoel

Lazzaretto Manoel znajduje się na wyspie Manoel w Marsamxett Harbour, naprzeciwko miasta Gżira. Wyspa Manoel była strategicznym punktem w obronie Malty i miała duże znaczenie militarne. Nazwa pochodzi od wielkiego mistrza zakonu joannitów, António Manoela de Vilheny, który zlecił budowę szpitala w latach 1723-1733.
Lazzaretto Manoel został zbudowany jako lazaret, czyli szpital i kwarantanna dla osób podejrzanych o nosicielstwo chorób zakaźnych. Malta, będąca węzłem handlowym na Morzu Śródziemnym, często była narażona na epidemie, dlatego taki obiekt był niezbędny. Odgrywał kluczową rolę w czasach epidemii, szczególnie podczas wybuchów dżumy i cholery w XVIII i XIX wieku. Przybywające statki wraz z załoga były kierowane do lazaretu na kwarantannę, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się chorób.
Typowy okres kwarantanny wynosił 40 dni (od łacińskiego „quaranta” oznaczającego „czterdzieści”). Był to standardowy czas stosowany w wielu lazaretach na całym świecie, w tym na Malcie, w celu zapewnienia, że wszelkie objawy chorób zakaźnych w tym czasie zostaną ujawnione. Jeśli podejrzewano, że dany statek mógł być nosicielem szczególnie niebezpiecznej choroby, takiej jak dżuma czy cholera, okres kwarantanny mógł być wydłużony.
W XIX wieku obiekt przeszedł kilka modernizacji i przebudów. W czasie II wojny światowej był używany jako szpital wojskowy, a później jako magazyn wojskowy.
W czasie mojej obecności dostęp do Lazzaretto Manoel był mocno utrudniony, ale w tym czasie trwały tam prace, więc nie wiem, czy obecnie dostęp nie jest łatwiejszy.

dowiedz się więcej o Lazzaretto Manoel

Lazzaretto Manoel, współrzędne GPS:
punkt przed Lazzaretto nad brzegiem wody, do którego dotrzeć było chyba najłatwiej
35°54’04.9″N 14°30’10.9″E
35.901346, 14.503026 – kliknij i wyznacz trasę

Punkt przy drodze po przeciwnej stronie budynku Lazaretto, współrzędne GPS:
35°54’06.7″N 14°30’13.6″E
35.901861, 14.503789 – kliknij i wyznacz trasę

Fort Manoel

Fort Manoel został zbudowany w XVIII wieku przez Zakon Maltański. Budowę rozpoczęto w 1723 roku za panowania Wielkiego Mistrza António Manoela de Vilhena. Ma kwadratowy kształt z czterema bastionami w narożnikach, stanowiąc doskonały przykład fortyfikacji w stylu starofrancuskim.
Fort Manoel miał za zadanie chronić naturalny port Marsamxett oraz miasto Valletta przed atakami wrogich flot. Wewnątrz fortu znajduje się barokowa kaplica poświęcona Świętemu Antoniemu z Padwy, która była miejscem kultu dla żołnierzy stacjonujących w forcie. Podczas II wojny światowej fort został uszkodzony w wyniku bombardowań. Po wojnie popadł w ruinę. Od lat 2000-tych Fort Manoel przeszedł gruntowną renowację, która przywróciła go do dawnej świetności.
Fort Manoel był miejscem kręcenia scen do popularnego serialu „Gra o Tron”. Sceny przedstawiające Wielki Sept Baelor w Królewskiej Przystani, gdzie odbyła się dramatyczna scena z Nedem Starkiem, były filmowane właśnie tutaj.

dowiedz się więcej o Fort Manoel

Fort Manoel, współrzędne GPS:
35°54’09.4″N 14°30’21.4″E
35.902602, 14.505952 – kliknij i wyznacz trasę

Fort Tigne

Fort Tigne jest jednym z najstarszych wielokątnych fortów na świecie. Został zaprojektowany przez francuskiego inżyniera Stephena de Tousard. Jego unikalny, trójkątny kształt z bastionami na rogach był nowatorski w tamtym okresie. Budowa fortu zajęła ponad trzy lata (1792-1795, a nazwa pochodzi od rycerza Tigne, który sfinansował jego budowę.
Fort Tigne odegrał kluczową rolę podczas inwazji francuskiej w 1798 roku. Był jednym z pierwszych miejsc, które zaatakowały wojska Napoleona. Mimo że fort bronił się dzielnie, musiał się poddać z powodu braku amunicji i przewagi liczebnej wroga. Po przejęciu Malty przez Brytyjczyków, fort był używany jako koszary i magazyn wojskowy.
Podczas II wojny światowej, kiedy Malta była jednym z najbardziej bombardowanych miejsc na świecie Fort Tigne został mocno uszkodzony. W ostatnich latach Tigne odrestaurowano i jest obecnie częścią luksusowego kompleksu mieszkaniowego Tigné Point, a część jego terenów jest dostępna dla zwiedzających (piękne widoki na port Marsamxett i Vallettę). Mimo modernizacji, wiele historycznych elementów fortu zostało zachowanych.

dowiedz się więcej o Fort Tigne

Fort Tigne, punkt widokowy nad wodą, współrzędne GPS:
35°54’20.4″N 14°30’48.7″E
35.905668, 14.513520 – kliknij i wyznacz trasę

Wjazd na parking centrum handlowego The Tigne Point, współrzędne GPS:
można skorzystać z parkingu centrum handlowego
35°54’24.5″N 14°30’37.7″E
35.906810, 14.510482 – kliknij i wyznacz trasę

Gardjola Gardens

Gardjola Gardens, znane również jako Il-Gardjola, to malownicze ogrody znajdujące się na półwyspie Senglea. Usytuowane na skraju półwyspu, oferują spektakularne widoki na Grand Harbour, Fort Saint Angelo i Vallettę. To jedno z najlepszych miejsc, aby podziwiać panoramę portu i okolic.
Ogrody zostały założone w XVI wieku przez Zakon Maltański. Były one częścią większego kompleksu obronnego i służyły jako miejsce wypoczynku i strategiczny punkt obserwacyjny.
Charakterystycznym elementem ogrodów jest wieża wartownicza, znana jako Il-Gardjola. Wieża była używana do obserwacji zbliżających się statków i potencjalnych zagrożeń. Zwróć uwagę na zdobiące ją symbole czujności: oko, ucho i … żuraw.

Wejście do Gardjola Gardens, współrzędne GPS:
parkować trzeba gdzieś przy drodzę dojazdowej z pobliżu
35°53’25.3″N 14°30’51.5″E
35.890349, 14.514309 – kliknij i wyznacz trasę

Mały parking z którego trzeba wejść do góry schodami wzdłuż lewej ściany murów, współrzędne GPS:
35°53’27.2″N 14°30’50.7″E
35.890875, 14.514071 – kliknij i wyznacz trasę

Bighi Complex

Kompleks Bighi został zbudowany w latach 30. XIX wieku jako szpital wojskowy. Jego budowę zainicjował Sir Henry Bouverie, ówczesny gubernator Malty, a nazwano go na cześć Sir Williama Bighiego (fundatora przedsięwzięcia). Był to jeden z najważniejszych szpitali wojskowych na Morzu Śródziemnym. Świadczył usługi medyczne dla żołnierzy rannych w różnych konfliktach, w tym podczas wojen napoleońskich i obu wojen światowych.
Obecnie Bighi Complex jest siedzibą Malta Council for Science and Technology (MCST), który zarządza funduszami unijnymi na badania i innowacje. Kompleks został przekształcony w centrum naukowo-badawcze, które promuje rozwój technologiczny i innowacyjność na Malcie. W niektórych częściach kompleksu organizowane są wystawy i ekspozycje związane z historią medycyny wojskowej oraz nauką i technologią.

Parking (sporo miejsc przy ulicy oraz parking kryty) przed Bighi Complex, współrzędne GPS:
35°53’32.5″N 14°31’27.8″E
35.892366, 14.524375 – kliknij i wyznacz trasę

Fort Ricasoli

Fort Ricasoli jest największą fortecą na Malcie, zajmując powierzchnię około 35 hektarów. Jego konstrukcja obejmuje masywne bastiony, kurtyny, fosy i kazamaty, co czyni go jednym z najbardziej imponujących przykładów architektury wojskowej. Został zbudowany przez Zakon Maltański w latach 1670-1698. Fundusze na jego budowę pochodziły głównie od włoskiego rycerza Fra Giovanni Francesco Ricasoli. Miał chronić wejście do Grand Harbour i bronić Malty przed atakami morskimi. Jego potężne działa mogły ostrzeliwać wrogie statki próbujące wpłynąć do portu. Podczas II wojny światowej fort został poważnie uszkodzony przez bombardowania lotnicze. Część struktury została zniszczona, ale wiele fragmentów zachowało się do dziś, przypominając o dramatycznych wydarzeniach tamtych czasów.
Fort Ricasoli był wielokrotnie wykorzystywany jako plan filmowy. Nakręcono tu sceny do takich filmów jak “Gra o Tron”, „Gladiator”, „Troja” i „Hrabia Monte Christo”.
Od roku 2015 Fort Ricasoli jest wyłączony z dostępu publicznego i dość trudno do niego dotrzeć.

dowiedz się więcej o Forcie Ricasoli

Koniec drogi przed zamknięta bramą do Fortu Ricasoli, wspórzędne GPS:
35°53’48.8″N 14°31’44.7″E
35.896901, 14.529074 – kliknij i wyznacz trasę

Miejsce do zaparkowania i zejście w kierunku ciekawego fragmentu wybrzeża, którym kawałek można przejść, eksplorując przybrzeżne zabudowania fortu, współrzędne GPS:
35°53’45.3″N 14°31’50.0″E
35.895911, 14.530548 – kliknij i wyznacz trasę

Ważne dla mnie!

Wystaw artykułowi dobrą ocenę (5 gwiazdek mile widziane 😀 )!
To nic nie kosztuje, a dla mnie jest bardzo ważne! Blog żyje z odwiedzin i dzięki temu ma szansę się rozwijać. ZRÓB TO proszę i ... z góry dziękuję!

Jeżeli lubisz moje przewodniki z pewnością przyda ci się stworzony przez mnie katalog przewodników - [klik]. Znajdziesz w nim gotowe pomysły na kolejne wyjazdy, opisy innych kierunków turystycznych oraz alfabetyczny spis przewodników podzielony na państwa, miasta, wyspy i regiony geograficzne.

Zamieszczam również link do profilu na Facebook-u - [klik]. Wejdź i naciśnij "Obserwuj", wtedy nie przegapisz nowych, inspirujących wpisów.

No chyba, że wolisz Instagram. Nie jestem demonem mediów społecznościowych, ale zawsze możesz liczyć na coś miłego dla oka na moim instagramowym profilu - [klik]. Profil chętnie przyjmie każdego obserwatora, który nakarmi go swoim polubieniem.

Czytam WSZYSTKIE komentarze (i to wiele razy). Pod każdym z nich mógłbym napisać, że strasznie dziękuję, bo jesteście naprawdę fantastyczni. Często wracam do komentarzy, ponieważ dodają mi motywacji i energii. Dla mnie jest to nieoceniona skarbnica dobrych emocji!
Dziękuję Wam za to tutaj (nie chce zaśmiecać komentarzy powtarzającymi się podziękowaniami). Wiedz, że zostawiając tu dobre słowo robisz dla mnie naprawdę dobrą robotę!

Tworzone przeze mnie treści udostępniam bezpłatnie z zachowaniem praw autorskich, a blog utrzymuje się z reklam i współpracy afiliacyjnej. W treści artykułów będą więc wyświetlane automatyczne reklamy, a niektóre linki są linkami afiliacyjnymi. Nie ma to żadnego wpływu na końcową cenę usługi lub produktu, ale za wyświetlenie reklam lub skorzystanie z niektórych linków mogę otrzymać prowizję. Polecam jedynie usługi i produkty, które uważam za dobre i pomocne. Od początku istnienia bloga nie opublikowałem żadnego artykułu sponsorowanego.

Niektórzy z czytelników, którym zawarte tu informacje bardzo pomogły, pytają mnie czasem jak można wesprzeć blog? Nie prowadzę zbiórek ani programów wsparcia (typu: patronite, zrzutka czy "kup kawę"). Najlepszym sposobem jest korzystanie z linków. Ciebie to nic nie kosztuje, a wsparcie dla bloga generuje się samo.

Pozdrawiam